Zwilazkowiec Alliancer, July 01, 1967

              mmu&&m''ir&flsltmoamfa®rHmHt&nr&anjnmiwł w i' mi:
fi _L_ r HI M firm ' HF"'
L mm BJk _% tt wP r
i?
U
łP
i'
f
Poniżej podajemy naj-ważniejsze
ustępy przemó-wienia
prem Pearsoiia wy-głoszonego
na Konferencji
Stulecia w Quebec
Święcimy w bieżącym roku
stulecie niepodległości Gdy
patrzymy wstecz na ten okres
historii 'znajdujemy dostate
cznie wiele powodów aby być j
uunuii wuzięczru za nasze o-siągni-ccia
Jest to jednocześnie rok no-wego
stulecia 'Stulecia tak
różnego od tego który był
kolebką naszej niepodległo-ści
Wiele z tych spraw które
są dla nas codzienne byłyby
w oczach ojców: Konfederacji
najśmielszym marzeniem uto-pijnym
żyjemy w świecie
stworzonym przez nową nau-kę
i technologię w świecie w
którym otrzymaliśmy najbo-leśniejsze
lekcje przez naj-bardziej
tragiczne wojny w
dziejach ludzkości w świecie
licznych nowych politycznych
i gospodarczych organizacji
Jest to jednocześnie świat zu-pełnie
niezrównanej wiedzy
wydajności i zapowiedzi
Jeden czynnik w tym no-wym
świecie jest ciągle stary
i bardzo nam znany nie wiele
zmienił się od swoich począt-ków:
zasady moralne i ludz-kie
wartości Ma on dziś rów-ne
zasadnicze znaczenie dla
nas' samych dla naszego kra-ju
tak jak miał przed 100 la-ty
Rocznica ta to okres uro-czystości
ale zarazem okres
rozmyślań nad przeszłością
To czas dla oceny' teraźniej-szości'!
dla spojrzenia w przy-szłość
i
Przeciętny Kanadyjczyk byłj
raczej oarazo powściągliwy a
czasami nawet zakłopotany
gdy chodziło o analizowanie
problemów duchowych Jest
on zbyt skłonny' pozostawić z te dziedzinę intelektualistom
Czujemy 'się znacznie lepiej w
'rozpatrywaniu problemów
'materialnych aniżeli "ducho-wych
jakkolwiek od 'tych
ostatnich zależy nasze życie i
prawdziwie niepodległość na-szego
kraju Podczas ostat:
nich „kilku lat a' w szczególno-ści
"w roku stulecia zaczęliś-my
zwracać baczniejszą uwa-g- ę
na wewnętrzne'-'zagadnieni-a
naszego życia narodowe-go
Stwierdziliśmy że( rozwią-zując
próblem'y"na]szych gos- -'
podarczych zasobów jednocze-śnie
nawet nieświadomie aku-mulowaliś- my wartościowe za-soby
naszego ducha i serca
W ciągu pierwszego stule-cia
Konfederacji wysunął się
na czoło szlachetny cel który
jest wybitnie kanadyjski
Świadomie i' dobrowolnie o-parli- śmy
naszą organizację
pafotwową na socjalnej i kul-turalnej
różnorodności za-mia- stl socjalnej i kulturalnej
jednolitością Do tego przy-wiązuję
największe znaczenie
ma to ogromne znaczenie dla
przyszłości Kanady Jest to
nienaruszalna' zasada naszego
bytu 'narodowego
My
WKi and
WSSSĘSmSm 8fr£]Ę&%3&&?" r r-ZY- M7'™ ~a Ksdf Mrzej WoimckiM Ch:
Wzrastające przywiązanie
Kanadyjczyków — do jedno-litości
narodowej przy jedno-czesnym
odrzuceniu ujedno-licenia
i konformizmu pozwa-la
mi wierzyć że Kanada mo-że
prawdziwie zmierza do zo-stania
krajem który nie tyl-ko
będzienastawiony na' wiel-kość
i potęgę ale na' dobre
sąsiedzkie współżycie- - i-prz-y
jaźń będzie krajem zmierza
jącym do doskonałości na
wszystkich odcinkach:-'- w 'pra-cy
w przemyśle i sztuce' w
instytucjach publicznych- - w
nauczaniu stosunkach mię
dzyludzkich będzie krajem w
którym nacjonalizm — kana--
dyjskość — służyć będzie nie
tylko dla dobra własnego ale
aby pomagać innym będzie
krajem zmierzającym do zwy-cięstwa
nadziei nad rozpaczą
wiary nad cynizmem odpo-wiedzialności
nad nieodpowie-dzialnością
i umiaru nad
skrajnością krajem w któ-rym
reformy (zmierzające do
polepszenia bytu ludzkiego- -
przeprowadzone będą bez
wstrząsów i fanfar
Polepszając' warunki życia
w Kanadzie tworząc coś co
jest szczególnie kanadyjskie
jednocześnie przyczyniamy
się do polepszenia warunków
całej ludzkości Podczas
pierwszego stulecia zbudowa- -
liśmy potężną i Rozwijającą
się gospodarkę narodową
Nauczyliśmy się wykorzysty-wać
nasze materialne zasoby
jakkolwiek wiele jeszcze po-zostaje
do uczynienia dla pod-niesienia
życia biednych" czę-ści
naszego społeczeństwa
Weszliśmy w drugie stulecie
marzę 'O Kanadzie 'w której
jednostka nigdy nie będzie
zmuszona do naginania się? z
powodu sztywności) systemu
gospodarczego lub polityczne-go
ale będzie mogła korzystać
największych granicjwolno-śc- i
oraz wszelkich możliwości
dla rozwinięcia swoich'-naj-lepszyc- h
osobistych' ambicji "i
będzie mogła w pełni rozwi-nąć
swój ludzki 'potencjał'
Dzisiejszy systemuczynU
pracę ludzką bardziej ''efekty-wną
aniżeli kiedykolwiek (lecz
nie powinniśmyi zapomnieć o
tym że systemytsą
dla' ludzi a nieludzie dlasys-temó- w'
nSystemyH "'dają" nani
podstawę bezpieczeństwa spó
fcczrićgo jale to bezpieczeń-stwo
musi' umożliwić 'nam
zrost i rozwój w ten sposób
abyśmy mogli łatwiej wywią-zywać
się z naszych odpowie-dzialności
obowiązków' które
są drugą stroną wolności
Zasada wolności musi iść
parze z odpowiedzialnością
Granice jednych są uzależnio-ne
od granic drucich„Stąd
wypływa konieczność stałego
osobistego balansowania 'mię-dzy
wolnością' a społeczną 'od-powiedzialnością
Należy zro-zumieć
iż najwyższą wolność
— to' jednocześnie 'przyjęcia
dobrowolne szeregu przymu-sowych
obowiązujących fak-tów
W naszym kraju "to zro- -
(zumiehie było źródłem nasze
Centenhial Project
Maybe
An item In the' Montreal Star caught my eye re-cent- ly It said in part " Canada's next 100 years
depends largely on those 25 years of age and under'
at the present time"
"What an odd thing for a writer to have written"
I thoughtfor a time It bothered me all that rainy day
in Montreal until I repeated itto my husband and then
the ąuestion "What can I do about it — I won't even
be around in another 100 years to see the fruits of my
work!" slowly beganto answer itself Surę Tli be
around — in my childrens children What legacy I pass
on to my children today they will in turn pass on to
their children and so on And then I asked myśelf
"What legacy?" What am I giving them tóday and
teaching them today for the children of tomorroy?
Not much I'm afraid! Surę I was bom of Polish
immigrants to this country and they taught me all the
fundamentals of the Polish language Polish School
taught me all the Polish History morę language and
beautiful cuUure English school taught me all the
basics of the English language how to read write and
speak correctly the History of our young Country plus
other subjects' I tried sincerely to study up on politics
and by the time I was 21 I knew which political party
I was going to support It's a very important time in
your life wheh you go out to vote the first time" Its
even morę important when the candidate you voted
for wins the election !
And now ten years later with the same political
views a much broader outlook on life this Second
Generation Polish Canadian is worried about whaMhe
next 100 years will bring and the onus is put on her
and what she teaches her children For we all know
that the education we have received is never lost and
much is to be gąined from it
r I would like to be around in theyear 2067 to sec
and take pride in:
1 A PoUsh Cultural Centrę of Arts and Education —
buildings situated in strategie points of the city and
subufbs which would house —
a a credit union branch
b a Polish School
c an auditorium for presentation of plays and
musicals
d a banąuet hall with audio and bar facilities
e meetińgand committeejooms
Vx Ł complete gymnasium and sport facilities — an
indoor track and swimming pool
]
-
%'ffi ii&3 rt~"rtj "°V
y
!£- - h
3
_
-- ' ' r !
w
w
'
-
stworzone
'
w
go postępu w ciągu pierwsze-go
stulecia i ma nadzieję iż
tak będzie w przyszłości
Prawną podstawą istnienia
naszego państwa — jego kon-stytucji
jest Eritish North A-mer- ica Act lecz ten doku-ment
nie zawiera słów wiary
entuzjazmu która cechowała
ojców Konfederacji a więc
tych ludzi którzy stworzyli
Kanadę i których pracę sta:
ramy się kontynuować
Georges Etienne Cartier
jeden z ojców Konfederacji
mówił "o sławie' ich wszyst-kich"
I miał' rację Było to
sławne osiągnięcie człowieka
jego' rozsądku przed 100 laty
i pozostanie nie mniej sławne
aż po dzień dzisiejszy W bie-żącym
roku potwierdzamy
marzenia tych Kanadyjczy-ków
marzenia które stały się
realizmem Czcimy naszą tra-dycję
poważamy nasze przy-wiązanie
do języka i kultury
wywodzące się z naszych po-czątkó- w( Ale jesteśmy jedno-cześnie
ludźmi dnia dzisiej-szego
narodem znajdującym
się tu i tam który chętnie ko-rzysta
z owoców naszej szczę-śliwej
historii ale musimy
również rozwiązywać proble-my
które przed nami stoją
Mamy ich ciągle bardzo wie-le:
gospodarczych politycz-nych
i kulturalnych Szukając
ich' rozwiązań zmierzać bę-dziemy
'do wypełnienia ma-rzeń
Kanadyjczyków Rozsze-rzamy
ich granice pogłębia-my'
ich' wartości
Zapewne są różnice pomię-dzy
'nami jeśli chodzi o po- dejście' do' poszczególnych
problemów Ale tylko nielicz-ni
z nassą' słabego serca i ma-łego
ducha' i sądzą że wyzwa-nie
Rzucone współczesnej Ka-nadzie
jesti'ponad siły obec-nego
pokolenia kanadyjskie-go
Odwróćmycsię 'jednak 'od
pesymistów którzy ciągle py- tają: "co r jest złego z i Kana-dą?
n zamiast' radośnie wołać:
VCo(jest'dobreiW Kanadzie?"
Sądzę żer należy być dumnym
i' szczęśliwym będąc dziś Jta-nadyjczyki-em
A ' Czy-istniej- e
' jakiś inny kraj
na' świecie który daje czło-wiekowi
większe możliwości
nagrody?' Jesteśmy _ krajem
kjpiyjnni szanują J J$tóremu
zazdroszczą] "N
ł siRok stulecia na które tak
'dobrze i szćzerzepracTwałiś- -
my dajesamozadowolenie:
którego oczekiwaliśmy Czyni
nas bardziej' świadomymi na-szego
dziedzictwa wzmacnia'
naszą wolę aby być godnym
tego poprzez pracę dnia dzi:
siejszego poprzez służbę wy
konywaną dziś
Konfederacja nie została
zmontowana kulami i przele-wam
krwi ale iednak kraj
ten nie powstał również z mo-tywów
wyłącznie altruistycz-nyc-h
i 'nastawionych na nie-daleką
przyszłość Kanada zo- stała stworzona przez rozsąd-nych
ludzi zainteresowanych
współczesnością i bieżącymi
sprawami ale rowmez świa
domych twardej rzeczywisto-Istwa- !
traditional pierogi
attend
ści Mimo to zdecydowali się
raczej złączać się aniżeli-pozosta- ć
rozdzielonymi 'Mieli
serca pełne marzeń Widzieli
oni możliwość zbudowania na-rodu
na zasadzie dojrzałych i
uczciwych kompromisów Bu-dowali
wprawdzie Kanadę w
celu rozwiązania ówczesnych
problemów ale położyli oni
fundament w 1867 roku pod
przyszłość dzisiejszej Kanady
Bogactwa z których korzysta-my
dzisiaj są rozwinięciem te-go
wszystkiego co powstało w
wizji i poświęceniu twórców
tego państwa
Wydaje mi sie iż naiodpo- -
wiedniejszą rormą uczczenia
naszego stulecia i zapewnie-nia
dalszego rozwoju krajowi
będzie wykonanie tej pracy
stoi jeszcze przed nami
Pierwszym naszym wyzwa- niem jest zabezpieczenie wol-ności
i silniejszej jedności w
liczności naszych grup etni-cznych
językowych i kultu-ralnych
Musimy również u-trzy- mać i wzmocnić więzy
między grupami anglosaską i
francuską Jakto wyraził Car-tier
w czasie Konfederacji:
"Nasze odmienne pochodze-nie
etniczne nie powinno nas
dzielić nie powinnónam' ro-bić
krzywdy lecz powinna nas
wznieść wyżej złączyć nasze
wysiłki doprowadzić do pew-nej
formy szlachetnej rywali-zacji
i doprowadzić do" tego
by nadać temu postać pełnej
jedności"
Przez nasz sukces' w stwo-rzeniu
narodu ria bazie różno-rodności
osiągniemy triumf
nie tylko dla?Kanady ale dla
całej ludzkości '
Zasadniczą próbą przed
którą stoi współczesna ludz
kość jest stworzenie takiego
świata w ktorvm wolność na
rodowa i osobista zostanie za-bezpieczona
przy różnorodno-ści
narodów ' kultur i "syste-mó- w
politycznych Tam gdzie
taka współzależność iest uzna
na iam znacznie siiniejlt wy
stępuje niezależność niewąt-pliwie
''jest to cel godny po-święcenia
' się Kanadyjczy
ków
'Podczas gdyjwalka ó 'takie
poasiawowe sprawy jas żyw
ność aacn naa giową jas sa
mo "życie'' trwa' w wieltPkra
jach my tutaj }w Kanadzie od-- 1 " '
llć naaspakajaniii naszych
duchownych potrzeb nie fyl-k- o'
materialnych' (ł
Nasze osiągnięcia material-ne
są ważne-S- ą
( one świadec-twem
naszych sukcesów ale
nie 'zapominajmy i o tych nie-dotykalnych
sprawach: du-chowych
'żyje ona w-serca- ch
naszej ludności
Wchodząc więc w drugie
stulecie sądzę że naszym
głównym celem jest budowa-nie
przyszłości na zasadach
ogólnoludzkich i posiadają-cych
trwałą' i powszechną
wartość To najpewniejsza
podstawa dla naszego pan- -
narodu
gołąbki etc Perhaps there
other nationalities food deni
'' Yours Toć!
g a health and beauty salon
h a restaurant serving traditional food Every
Thursday a cooking class demonstration to Third
Generation Polish Ćanadians or to other ethnic
groups who wish to learn how to make our
an our
dents will
która
onstrations
2 ZWIĄZKOWIEC — PUBLISHED DAJLY IN THE
POLISH LANGUAGE
3 A Polish Sports Hall of Famę at the Exhibitioń
Maybe one of my sons will take ą serious interest
in the WHITE EAGLE hockey baseball lacrosse or
football teams — sponsored by the Polish Cultural
Centrę of Arts Education which is a Compulsory
Association for those of Polish origin
4 POL-CA- N AIRLINES — a super jet which will take
you to Poland in two hours for a visit to the Mother
Country to see where all this began
5 A Third Generation Polish Canadian has just been
elected as Prime Minister of Canada
6 Morę Polish Ćanadians at the top of the ladder ih
the Political Medical Engineering Architectural
and Law fields
I surę would like to be around in 2067 — but
sińce that isn't possible I want my grandchildren
to reap the rich rewards of the bi cultural legacy I
can pass on to them today
And so my centennial project or rather my con-tributi- on to Canada's next Centennial will be:
1 To encourage a higher form of education in our
children
2 Send them all to the closest Polish School —
encourage them to join the dance groups and start
sports acthities
3 Morę freąuent use of the Polish language in the"
home
4 Read the Związkowiec and perhaps in some smali
way help augment Chester Smiths' column into a
full-page-in-Engl- ish series of articles
5 Support the Polish Businessmens Association — we
have some pretty good doctors architects
chiropractors — butchers grocers dressmakers
ręstaurants
6 And last but not least — encourage other Second
Generation Polish Ćanadians —~ to follow suitę!
Togetiier we stand Diwided we-- Faill „%
IRENĘ WÓJCIK GABON
h
jgggffr gQJ dwóch
Kazanie wygłoszone -- w kościele św Stanisława Kost-ki
w Hamiltonie-- w ramach uroczystości Polskiego Tygo-dnia
Stulecia Konfederacji Kanady
Pragnę opowiedzieć pewną przypowieść o Matce-Polc- e
Oto matka-Polk- a miała dwóch synów Synowie otrzyma-li
w spadku wielką krainę Ich ojcowizna była jednak pokry-ta
dzikimi puszczami ugorami i grzęzawiskami A po całej
krainie rozsiane były bożki pogańskie
Synowie przystąpili do pracy Dzikie puszcze zamienili
w ludne miejscowości Ugory i grzęzawiska przeistoczyli w
urodzajną glebę i' żyzną rolę A kamienne bożki zastąpili licz-nymi
kapliczkami i przydrożnymi krzyżami W miejsce zaś
zburzonych świątyń pogańskich wznieśli wspaniałe kościoły
i katedry romańskie gotyckie i barokowe- - Ale najwartościo-wszy
skarb ojcowizny- - ukryli w"ska'rbnicy serca własnego
Tym skarbem' to oczywiście wiara katolicka
Z gorejącym sercem i prężną piersią przeciwstawiali się
dzielnie przeciwko zakusom wrogów zarówno tych ze wscho-du
jak i z zachodu z północy i południa Historia ich życia
była usiana wieloma walkami
Bardzo długo pracowali Synowie Matki-Polk- i na ojcowiź-nie
bo aż przez tysiąc lat pilnie strzegąc tego co było im naj-droższe
w sercu swoim — wiary świętej I chociaż ostatecz-nie
ulegli przewadze nieprzyjaciela i utracili swoją niepod-iegłość- y to jednak skarbu ich serca nikt nie zdołał im ode-brać
Ale jeden z synów Matki-Pol- ki zwrócił się z prośbą o
część dziedzictwa przypadającą
ścić ojcowiznę i udaćsię w obcevstrony do innych' krajów 1
rozpoczęła się dla niego odtąd
z kraju do kraju z kontynentu
pewnym czasie osadowił się na nowych obszarach zaludnił
nowe tereny zaczął uprawiać nowe ziemie
' Oto — Drodzy Rodacy — jesteśmy synami dwóch Matek:
Matki-Polk- i 'i Matki-Kanśći- y Jesteśmy spadkobiercami dwóch
skarbów: tysiącletniej kultury polskiej i stuletniej kultury
kanadyjskiej Potrzebujemy Kanady i Kanada potrzebuje
nas Kanada przyjmując nas na swojej ziemi liczy na nas
Ale mamy również w sercu skarbnicę kultury polskiej którą
mamyipielęgnować'i pogłębiać Jako synowie dwóch Matek
czy możemy zawieść ich oczekiwania? I chociaż nasze Matki
obumarły nam to jednak ich spuścizna w'ńas żyje i ma' się w
Was pomnażać ' '
' Co mamy zatem uczynić abyt skarbnicę- - serc naszych za-chować?
Jakie mamy zadania dowypełnienia aby ojcowiznę
naszą pomnożyć '
i m
Dr Stanisław"K Głęborzecki
w
Stulecie osadnictwa
rych znajduje"' się 'dzisiejsze ontaryjskie Wilno minęło
przed siedmioma laty: 'Inne historyczne daty dotyczące
Polaków-- w tym 'kraju są również starsze' od' daty pod
pisania "aktu Konfederacji} f Zostały więc" zapomniane
a można by zaryzykować twierdzeni'e'że niewiele osób
ogóle o"nich wie ' i - i
t VX' Chcielibyśmy' więc tym! numerze poświęconym
LUk i
'I
w
'II w
Stuleciu przypomnieć wszystkim o Wilnie które prze- -
f Pifii sta?rtwi T)nrizi4 ri7tp'ń"wvi5itlrmO'V'''nr7ulrłiH 7nrVin
-- wania tradycji polskich Jest to najstarsze osiedle -- polskie ale nie traciło swojego specyficznego oblicza
Poniższy"' szkic 'historyczny ukazał się po raz pierw-szy'
w' "ZwiązkowdT w maju 1957 r Przedrukowujemy
go beż zmian" J( ' "
will be Exchanee Pron-a- m where stnUn diecezji Pembroke od
and
still
lawyers
and
I „ "Przeszłość - wielka ipra-mogil- a
W której leżą ojców kości
Zapasowa ruchu siła ( Utajony decK ludzkości
t (M Konopnicka)
Niniejszy szkic do dziejów
osady i ' parafii wileńskiej
może być skromnym przy-czynkiem'
do' historii osadni-ctwa
polskiego w' Kanadzie
Autor1 opierał się' przede
wszystkim na' zapiskach kro-nikach'
księgach umetrykal-nychWilna-ora- z
na tradycji
ustnej wśród najstarszych pa-rafian
Korzystał także z ską-pej
pokrewnej tematowi li-teratury
s
Niechaj ten skromny przy-czynek
będzie hołdem dla
pionierskiej pracy naszych
praojców — a dlaiwspólczes--
- nego młodego pokolenia pol-skiego
natchnieniem do
twórczego życia
Miejscowość' Wilno w pro- -
vmCji untano oKręgu nen- -
aaiona jesi oa stołecznego
miasta Ottawy o około 120 mil
w kierunku południowo-zacho-dni- m
Przepiękna pagórkowa-ta
okolica poznaczona wodami
licznych jezior- - przypomina
starokrajski krajobraz w-- po-wiecie
Kościerzyna zwany
Szwajcarią Kaszubską z powo-du
podobieństwa tego terenu
zamieszkałego przez Kaszu-bów
do krajobrazu uroczej
Szwajcarii Nie wiadomo czy
przez przypadek czy też pod
wpływem tradycyjnego przy-wiązania
do piękna rodzimych
okolic Starego Kraju ówcześ-ni
przybysze osiedlili się w
Kanadzie w miejscu krajobra-zowo
podobnym do tego w
którym się urodzili
Wilno obfituje gdzie nie
gdzie w gęsty drzewostan z
przewagą brzozy Liczna zwie
rzyna w lasach i wielłne ilości
ryb w jeziorach wzbogacają
urok okolicy Wuna i dają jej
mieszkańcom okazję do szla-chetnych
wyżyć na łonie na-tury
Nic więc dziwnego że
dzięki tym swoistym cechom
i wartości krajobrazu poprze-cinaneg- o'
polnymi i leśnymi
drogami po których rzadko
rtąpa stopa ludzka Wilno sta-ło
się 2'trakcją dla żądnych
wrażeń turystów zwłaszcza w
okresie sezonu letniego Jadąc
główną drogą Nr 60 biegnącą
przez osadę podziwiać można
piękno tego terenu Cudna pa-norama
okolicy z jeziorami
Golden i Round Lakę z wy-sokości
1140 stóp ponad po-ziom
morza łatwo dostępna
tdla wszystkich zatrzymuje
jemu gdyż' postanowił opu
tułaczka z miejsca 'na miejsce
na1 kontynent Aż wreszcie po
r lS
polskiego na obszarach naktó- -
miłośników natury wrażli-wych
na jej piękno
Okoliczne miejscowości:
Round Lakę Center Killaloe
Brudnell Combermere i Bar-ry-'s
Bay okrążają wokół pol-ską
osadę Wilno
Założyciele Wilna
Osadnicy Wilna ze względu
na swój szczepowy rdzeń z
którego się wyprowadzają
zwą się Kaszubami Pochodzą
oni z północnojzachodniej' czę-ści
Polski z Pomorza' Miej-scowości:
Lubawa Starogard
Kartuzy Tuchola Brodnica
Puck Chojnice Chełmno
Kościerzyna Wąbrzeźno Wej-herowo
świecie Grudziądz
Gniew Tczew określają bli-żej
ich dawne ojczyste ziemie
Kaszubscy pradziadowie
dzisiejszych osadników Wilna
zapisali się w historii Polski
złotymi zgłoskami jako dzielni
Polacy i prawdziwi patrioci
Ich poczucie narodowe było
zawsze żywe i głębokie w ich
świadomości polskość pokry-wała
się z katolicyzmem któ-ry
wypływał nie z przywiąza-nia
do tej czy innej tradycji
ale z życia i czynu
„-Z-nane
kaszubskie powiedze-nie:
"nigdy do zguby nie
przyjdą Kaszuby" do dziś za
chowane w Wilnie sięga hish
torią czasów kiedy Pomorze
zmagało się z pruskim najeź-dźcą
Przewrotna akcja ger-maiiizacyj- na wyrzucała właści-cieli
z ojczystego zagonu za-braniała
budować domy mie
szkalne tępiła w szkołach ję-zyk
ojczysty zakazywała mo
dlić się w ojczystym języKU
prześladowała religię Wierni
wierze ojców i swej tradycji
narodowej Kaszubi długo
znosili katusze w nadziei że
zawita' kiedyś dzień wolności
Pod wpływem" jednak coraz
cięższych prześladowań oraz
na skutek stale pogłębiającej
się nędzy w kraju wstrzymy-wanym
yv swym rozwoju przez
rabunkową' gospodarkę oku-pantów
zaczęła się 'masowa
emigracja ludu kaszubskiego
Pierwsze fale tej emigracji
zdążając całymi dobrze zor-ganizowanymi
gromadami
pod przywództwem swych
starszych dotarły między' in-nymi
do Kanady
Emigranci kaszubscy z ziem
oolskich przybyli do Kanady
w r„ 1880 zawędrowali aż ~do
óólnocnego Ontario i osiedlili
łię w puszczy zakładając
pierwsza polską osadę na te
renie Kanady "zwaną dzisiaj
W lino
Nasze zadanie polega na wypełnieniu trzech nasttJ
m '! cyen rzeczy:
1 zachowanie tego co jest najlepsze w naszvch t--
Kicn i poisKicn iraaycjacn naroaowycn w unie fi
pojętego hasta: "Polonia semper ndelis
2 przyjąć z kultury kanadyjskiej to wszystko co- -'
—- - jest najlepsze i wspólne wszystkim obywatelce
nadyjskim
3 zjednoczyć nasze dziedzictwo narodowe wyniesie
roisKi z Kuiiurą KanaayjsKą
Mamy więc stopniowo prowadzić do zaślubin Polski i nady Mamy zacieśnić wieży przyjaźni które łącza te i szlachetne narody Przez te zaślubiny będziemy boeatŁ'
przez nas Dogaisza nęozie zarówno roisKa jaK i Kanak ten sposoo również Będziemy apostołami prawdy Chrv
wej i świadkami uniwersalizmu chrześcijańskiego
Teologia katolicka wychodząc z założenia że
chrześcijanin to pielgrzym Absolutu Każdy z nas ma
bie wyrobić przeświadczenie że człowiek chociaż max
wybór pozostaje w ostateczności bezdomny a trwała o- -
zna znajduje tylko w odkupującej Miłości Boga Nasze żr ma byc etapem na drodze do swego ostatecznego prze
ma do Boga ' Musimy jednak zdawać sobie sprawę z niebezpieczets
które czyhają na drodze naszego życia Skarbom nasd serca zagrażają dwa zwłaszcza niebezpieczeństwa a
wicie:
1 porzucenie i --odejście od skarbu wiary świętej
2 zapomnienie i utracenie ojcowizny serca naszepo
O tych dwóch niebezpieczeństwach mówi nam dziaer
Ewangelia w przypowieściach o zagubionej owcy i utraci
dranmie Mamy wsrod Polonu odpadłe owieczki i zagub
drachmy
Są Polacy którzy wstydzą się polskiego pochodzeń
jaK ta nieroztropna owca odchodzą od wspólnego stada
mamy robić z taką owieczką? Odpowiedzi daje nam Chnt
zostawia 99 owiec i z miłości idzie poszukiwać zagubim- - Sa również Polacy którzy zapomnieli o bogactwie
góserca Może to być mała drahma ale ponieważ jest ok
tym wszystkim co nam zostało stanowi najdroższy sercu fc
not Dziś mamy ją odnaleźć nie tylko dla nas ale rówi
dla Kanady
Obchodząc Stulecie Kanady mamy oczyścić nasz sk
narodoAyy Uświadomić sobie o naszej godności i powołań
oraz pogłębić nasze życie religijne W ten sposób będzie!
godnymi obywatelami Kanady — polskiego pochodzenia
Warurikipodróży — jak o- -
ppwiadają potomkowie —
pierwszych osadników' były 'w
tych czasacfr wręcz potworne
Na staltkach'' przepełniotnvch
do ostateczności wybuchały
zarazy 'głodowe i' tyfus plami-sty
Prymitywne na ten czas
statki zależne 'często od pod-muchu
--'wiatru nosiły' ich-długi- mi
tygodniami po wodach
oceanu zanim przybywali do
miejsca przeznaczenia Tru-dności
nawigacyjne w zatoce
św Wawrzyńca powodowały
często szereg katastrof z ofia-rami
w ludziach Sprytni zaś
agenci wykorzystywali emi-grantów
wszelkimi sposobami
Umieszczali ich najdalej od
ośrodków by nie mogli spot-kać
znających faktyczny stan
rzeczy Motywem całej akcji
emigracyjnej było li tylko
szukanie taniego robotnika
W tych warunkach o wyborze
terenu osadnictwa nie decydo-wała
rozsądna analiza oparta
o znajomość faktów lecz po
prostu los życiowy
Zycie pierwszych
osadników
Rząd kanadyjski popierał
ruch' imigrancki udzielając
działek homestead'ów na któ-rych
nowoprzybyli mogli o-sią- ść
i gospodarować pod wa-runkiem
że w określonym
czasie przydzieloną im działkę
wykarczują i należycie ko-rzystają
Działka wynosiła po
100 akrów lasu dla ludzi sa-motnych
zaś po 200 dla ro-dzin
Po przebyciu oceanu z do-bytkiem
w ręku polscy osa-dnicy
stanęli w miejscowości
Renfrew Stanowili jak na
owe czasy dość liczną grupę
Część z nich z miejsca osiedli
ła się w okolicach tej miej
scowości ubożsi zaś skazani
na łaskę Rządu w formie bez
płatnego przydziału działek
pieszo musieli przewędrować
bu mil trudnymi do pokonania
leśnymi drogami by dotrzeć
do dzisiejszego Wilńal gdzie
mieli rozpoczynać nowe życie
W sierpniu 1865 r odwie-dził
ich zasłużony założyciel
polskiego Zgromadzenia OO
Zmartwychwstańców ks Kaj-siewi- cz który w swoich lis-tach
tak pisze o tej wizycie:
"Wycieczka moja z Mont-real
nie będzie jednak da Bóg
bez korzyści dla 50 dusz pol-skich
rodzin osiadłych koło
miasteczka Renfrew Dzieci
już pouczyły się po angielsku
Poczciwy 65-let- ni ksiądz irl-andzki-
mieszkający przy bi-skupie
który się nie może ża-dną
miarą po francusku nau-czyć
uczy się dzień i noc po
polsku aby mógł tych pocz-ciwców
spowiadać Chwalił się
przede mną że już umie 38
pytań poi polsku zadać! Nie
chciałem brać go na egzamin
jak też on swoją polszczyznę
wymawia to prawda że pocz-ciwy
ludek nie wybredny i
musi go-jakkorwiekrozur- ńiec
IB jjatujuż jednego Mandczy- -
-- sa wyspowciuai duxuu im
ote
Wilno -- najstarsza osada polska Ontario
księża ten nasz ludek chwal
i' opowiadali ze w ottav
mieli przewodnika protest
ta Widząc że'' on przechod:
przed kościołem czapki i
zdjął' 'zrzucili' mu ją z glor
jeszcze kark siłą nachylił
gdy im dano zrozumieć
przewodnik1 nie katolik od?
wiedział 'jeden: juz na'to
ma'ratunk'u u nas tak
dzieje że przed kościołem
by tam był musi się pokłonu!
Warunki w jakich znali
się pierwsi osadnicy Wili
były szczególnie ciężkie f
wodem była między innjM
ogólna atmosfera stałej a
mozii miedzy od dawna fi
dłym farmerem i robotnih
a nowym imigrantem otai
iaca przybysza trudnym
przełamania murem niect-- M
w stosunku do nowych sąs
dów i towarzyszy pracy Ptfl
tym niezmiernie trudne
runki lokalne powiększy
mozół pracy przy uporaniu £
z budowaniem życia I
Dembski pisze na ten tecM
w r iooo nasiępujat-o- :
mia eórzvsta a kamieni
niej tyle że i sto murów &m
skich inoznaby zbudować i
tejsze farmy polskie nu
chleba dość ale o piena
między mmi jest trudno
Istotnie! -- Biedne farmy™
leóski£ do dziś pozostały im
dnymi wskutek tej niewdr
cznej ziemi peinej łwuiiiw-Ni- e trudno więc wyobrazp
bie ciężkie zmagania pier
szych osadników Którzy 1 1:
łymi rękoma prawie zabien
się do karczowania lasowi:
prawy roli by wydobyć z tm
pożądane owoce Brak oM
wiednich dróg kolei ™
odległość pomiędzy saflfl
mi osadami i miastem pw
jały ciężkie zmagania Kasrł
bów z życiem Po dziś &
mieszkańcy Wilna opowi&ł
ją że pierwsi osadnicy pa
musieli przebywać długie
le drogi sypiając nieraz fl
HnoM-o-m hv :i MfYnatTZTC '
artykuły pierwszej Potr?B
Tak np na własnych Darw
niesiono z odległego Renfó]
worek mąki a po drodze '
no z nieeo innvm spotyKan1
sąsiadom osadnikom P)1
szac do domu zaledwie om
teeo czego zdobycie koszto
ło nie mało fizycznego wysłl
ku i kilka dni wyprawy!
dobnie z trudem zaopatry
no się w narzędzia pracy- -
względu na takie warunB
trudności w dostawie ogrt- -
czano się do minimum oaj
w rzeczach niezbeanie w
cia koniecznych Cukru
wano tylko dwa razy doi-n- a
Boże Narodzenie i "zi
noc odmawiano sobie
Mch przyjemności życa?:
leżnj-c- h Była to prafj
orka' życiowa na twarep
górze która dziś z odiep
czasu powinno się doceń ft-daj-ąc
należny hołd pienrs?
osadnikom polskiego W551
Nie wiadomo jak vr t?
czasach odbywał się P&
żyda Niewątpliwie P
postęp musiał' Łię dokonyrt
(Dokończenie na str Hi