Nase Novine, September 13, 1978

              Марибори од' таму интерниран
во Т. Велес. Во 1932 год., Рацин
доаа во Скопје каде работи како
коректор вр редакцијата на вес-ник- от
"Вардар"", и е во тесна
соработка со студентите на тога-шнио- т
Скопски филозофски фа-%- .
култет . Бил иницијатор на пове-rt- e
заеднички студентско-работ-ничк- и
приредби при што ја попу-ларизир- ал
напредната литерату-р- а
пред работничката маса.
Но, во 1934 год., со открива-њет- о
на настанатата "провала"
при што е откриена големата
комунистичка конспирација во
која учествувал и К. Рацин, него-ват- а
книжевна и општествена
работа се прекинува. Имено,
одма по откривањето на конспи-рацијат- а,
тој е изведен на суд и е
осуден на 4 години робија. Лежи
2 години во Сремска Митровица
и по силата на амнестијата е
ослободен. -
Во овие години полни со суко-б- и
и борби, Рацин израснува во
борец со осмислена револуцио-нернос- т.
Изнесувајки ги вака
даденнте животни ситуации во
кои се одвивала Рациновата оп-штестве- на
дејност, укажуваме на
условите што влијаеле врз фор-мирање- то
на неговото книжевно
дело и воопшто врз неговиот
идејно уметнички лик.
Co годините од 1936 до 1941 е
одбележан најзначајниот период
во македонската културна исто-риј- а,
период кога се положуваат
основите на совремсната маке-донск- а
книжевност. Тоа е нај-плодни- от
и најзначајниот пе-ри- од
во творештвото на Рацина
кога тој го дава својот најзна-чае- н
прилог на нашата национал-н- а
култура. Токму во тоа време
се совлаа идефинитивната пре-ориентац- ија
во неговото творе-штв- о,
кон македонскиот јазик.
Првите чекори во тој правец,
Рацин £е ги направи со песната
"До еден работник", во која
сосема реално ни го слика живо-то- т
на рабртникот и неговата
обесправеност:
"ДО ЕД&Н РАБОТНИК"
"Работник — патник
да немаш ништо, да страдаш
за сичко —--
а ти и твоите 6pafta да праите се!
Палати да праиш
. да живееш у изба —
од лулка др гроб
ба бвиадшешатаромба.ка
да живеат други!"
Co своето пишување на маке-донск- и
јазик, Рацин извршил
влијание и кон неговите совре-мениц- и
—- млади поети, кои при
своите рбиди на литературното
поле го отфрлаат званичниот
српски јазик и го прифаЛаат род-нио- т
збор, чувствувајКи ја уба-вина- та
на песната само преку
македонскиот збор.
"Мора да се пребродат тешКи-т- е
бури и напори при изградува-нЈ-е
на една нова книжевност, пи-шува- на
на свој јазик... Делот.о
што го започнаа Пејчинович,
Миладиновци и Жинзифов, neo
стварено од историските вриежи
сега Ле си ги најде своите дослед-н- и
следбеници", — пишуваше
Рацин, 1940 год. во својата ста-тиј- а
"Развитбкот и значењето на
една нова наша книжевност".
РешавајЛи ги основните пра-шањ- а
на современата македон-ск- а
литература, непосредно во
годините пред Втората светска
војна, Рацин дојде донајсилен
изрг!з и како личност и како уме-тни- к.
Сето тоа Ке се соедини во
неговата прва и единствена сти-хозбир- ка
"Бели мугри'', отпечаг
тена наТбдекеври 1939 год. во
Самобор, близу до Загреб. Тој
момент дојде во центарот на
вниманието кај целокупната ју-гословен- ска
јавност. Еве како
беше одбележано излегувањето
на "Бели мугри" во еден книже-ве- н
оглас во Загреб; — "Овие
дни излезе од печат интересната
збирка песни од Кочо Рацин,
напишана на македонски јазик.
Како таква збирката претставу-в- а
успешен обид за изградување
современа поезија со изразното
богатство на народната песна,
коешто се покажа како одлично
средство за уметнички одраз на
стварноста од овој крај. Од секо-ј- а
песна се гледа мелодичното и
фолклорно богатство на јазикот
на Повардарието, кој досега
многу малку е употребуван во
литературата. Тоа е прва книга
песни во Југославија напишана
на македонски јазик".
"Бели мугри" го претставува-а- т
Рацина како вистински соција-ле- н
и револуционерен поет и Ра-ци- н
творец на новата македон-ск- а
поезија. За првпат во нашата
поезија црнотрудовиот живот на
нашиот народ, народната мака и
болка добија реалистичен одраз
преку стиховите на Рацина. Во
секоја неговаЈпесна црната мака
на аргатскиот народ проткаена е
како крвава нишка:
"ДЕНОВИ"
"Роди се човек — роб биди,
роди се човек — скот умри,
скотски цел живот работи
за други Tyf--и имоти".
Печалбарскиот тежок живот и
тутуноберачката жолта мака, Ле
бидат основниот мотив во лири-чнит- е
песни.на Рацина. Co такви
мотиви на тажни човечки драми
тој ги напиша најубавите свои
песни: "Ленка", која Ле остане
како најтажна елегија на жесто-кат- а
трагедија на тутуноберач-китескап- и
жртвн, одземени во
утрото на својата младост од
жолтата гостинка — туберкуло-зата- ;
"Тутуноберачите" — песна
за тешкиот тутуноберачки жи-во- т; "Проштавање' — патот на
печалбарот и "Елегии за тебе"?
каде е искажан најсилно и зака-нувачк- и
протестот против соци-јална- та
неправда над работнич-кио- т
народ:
"ЕЛЕГИИ"
'И кој раздвои, и кој раздвои
човек од човек со вид?
И кој направи, и кој направи
човек на човека роб!"
така на плешки денови
легнале та натежале.
Денови ли се — денови
аргатски маки големи!
Стани си утре порано
дојди си вечер подоцна,
наутро радост понеси
навечер тага донеси -
ај, пусти да е, пуст да би
остакал живот кучешки!"
Роди се човек — роб биди
роди се човек — скот умри,
скотски цел. живот работи
за други, туги имоти.
За туги бели дворови
копај си црни гробови!
За себе само 'ргај си
за себе маки тргај си —
нижи си гердан денови
нижи си алки ковани,
нижи си синџир железен
околу вратот навезен!
Но, покрај ликовите на веков-нит- е
маченици, во песните на Ра-ци- н
среЛаваме и ликови на вис-тинс- ки
јунаци кои знаат само за
еден пат — патот на борбата кој
всушност е и поетовиот пат.
Поетот треба да биде и борец, да
ги распламтува срцата на луе-т- о,
да ги разгори нивните идеи
на борба за рушење на ропство-то- .
Токму во тоа Рацин го најде
патот на вистинскиот живот,
преку кого rte ја достигне најви-сока- та
cpefca:
4ТАТУНЧО"
"Ако кука не направив
со високи шимшир порти,
куа цел свет братски мие-бра- тски
срце што отвора,
срце — порта највисока,
срце — порта најширока
W(TH
1 JORDAN 1
1 3047 DUNDAS SEW. i .JC3RDAN BANQUET HALL
1 (at High Park) 1 Catering, Hall For Rental, For I
TORONTO ONI M6P1Z5 Wedding, Parties 1 I 77.Q9RR 1 I Other Occasions 1
. em
V
Овдесе содржи една оптимис- -
тичка вистина, која всушност е
порака упатена идните гене-раци- и.
Но, раната смрт на.поетот rte
му попречи да ги достигне своите
врвни уметнички остварувања,
#е го спречи и во довршувањето
на неговите творби'. Срсема
млад, на одвај 35 годишна воз-рас- т,
трагичнатасмрт е го одзе-м- е
од светлиот ден за кого сону-ваш- е
несре£ниот автор на "Бели
мугри".
На 13 јуни 1943 год., на плани-нат- а
Лопужник, угасна животот
на Кочо Рацин, без да го дочека
денот на слободата.
И сега, кога преку Рациновиот
животен и неговото поетско
творештво ги пробудуваме спо-мени- те
за него, ми останува да
додадам дека во нашата книжев-нос- т
тешко среЛава друга така
монументална личност како Ра-цин- а,
што на свој поетски начин
изгради мост Mefy минатото и
иднината, што знае преку на
самоизградување да создава кул-тур- на традиција.
нашата културна историја,
Рациновото творештво не само
што е континуитет на уметнич-кат- а
традиција, туку прет-ставу- ва
и афирмација на совре-мена- та
култура на македонскиот
народ. За ни зборува Рацино-ват- а
преведена поезија на некол-к- у
странски јазици. Одпоодамна
грчката поетеса Викторија Тео-дор- у 'Бели мугри" ги преведе на
грчки језик. Рациновата поезија
преведена е исто и на англиски,
француски и италијански.
Македонскиот народ е срекен и
горд-с- о една вака комплетна лич-нос- т
на поет и револуционер,
соединета во името на КОЧО
РАЦИН.
Блага Дафовска
IZ JUGOSLAVIJE...
vino i SUIVOVICA
PLUM BRANDY
RIESLING FRUSKA GORA
TRAMINAC
PROKUPAC
MUSKATNI SILVANEC
TIGER MILK
MERLOT
Ш Ш
Ш Ш
Ш Ш
I PHOTO SERVICE FOR EVERY OCCASION- - ШшШ- - ШВШШшШШШШ
1 WEDDING SPECIALIST PORTRAISTJSSPORTS, 1 CHILDREN PORTRAITS, MOVIES SOUND Kod LCB u Ontario, Alberti,
'
, m,,,, Britansko Columbiji i Saska'tchbwanu
VASIUEVICH i IiI
TCI And
ч ——
кон
пат
се
пат
Во
тоа
тоа
1
Zainformacijeobratitese , GYAKI AGENCIES
1579BloorSt.W. — Toronto; .Ont;;
Phone (416) 531-99- 46 (7)
BLw m I {ЈувШГШШШШШШШгЈШЈЈЈг дддцддјдууинидддји i
rtf '