Zwilazkowiec Alliancer, October 23, 1938

              BfJBS
i
Wr:a:łfmaMimilHsSaSmSWr!Kwy&gi9S'f'ifĘlMTnr¥TfririinnrmwiririMMrii¥iiniiTWTTirłiir =&&-- "! 'wmhh ''"' " ' !'££-- ' I7!:Wyt-i- j " 'T5T w" —gr- -- ~- - 'S'" ił
§łf?
Stronica 4-t- a "ZWIĄZKOWIEC PAŹDZIERNIK OCTOBER23 — 1938 Nr 43
lf
fJf?
&"
SM--!
t3KT #HH£r
i 1 I
tyj
JgSiJ
aSWr1!
ifijfl--
imdgfiJł
' i
-
I
i
i
XXXXX3%Vw%%VXXXXXXVXXXXXVwXVXVW%XXX%XX3CX
"ZWIĄZKOWIEC"
Pnblished for Every Sunday by:
POLISH AL1JANCE PKESS LIMITED
ORGAN ZWIĄZKU POLAKÓW W KANADZIE
Wychodzi Na Ka':dą Niedzielę
Redaktor AJ Stanicwski — Administrator KJ Mazurkiewicz
PRENUMERATA:
Jloczna Kanadzie
Półroczna
Stanach Zjednoczonych Europie
Pojedynczy Numer
Adres:
"ZWIĄZKOWIEC"
$150
696 Qucen St W Toronto Ont Tel Red EL: 8683
txxxJXxxxxacxxxxxxxxcx5x%xxxsxJ
Klęska Analfabetyzmu w Polsce
jł-- J fffp Ej
Wm
w — —
— v~
W i
—
WARSZAWSKIM "Robotniku" okazał si§ arty-kuł
pod powyższym tytułem pióra znanego dzień
nikarza K Czapińskiego na poniższy temat w
którym autor dochodzi do tego wniosku że obec
w Polsce znajduje się 6 i poł miljona analfa
betów Pan Cz nisze:
Pisaliśmy już parokrotnie o klęsce analfabetyzmu w
Polsce Najgorsza iż zachodzi wielkie prawdopodobień-stwo
że analfabetyzm rośnie Rośnie bo masa analfabe-tów
składa się z kilku kategoryj: 1 ze starych analfabe-tó- w
którzy ogóle w szkole nie byli 2 z młodych któ
rzy do szkoły nie trafili bo szkól zbyt mało 3 katego-rj- a
najciekawsza z tych którzy byli w szkole ale uczyli
się nie długo — wpadli w powrotny analfabetyzm
Jesteśmy ludzie bezstronni Pomysły o monopolistycz
nym kierowaniu kulturą są śmieszne i niedorzeczne ale
zastanowienie się nad kwestią analfabetyzmu jest pozy
tęczne Ciekawe jest zwłaszcza samo zestawienie mate-riałów
— tablice i wykresy
Ilu jest w Polsce analfabetów? Wydawca oblicza że
w r 1937 analfabetów było 63 miliona jeśli do tego do
damy 177 tys dzieci w wieku 7 — 9 lat nie objętych szko
łą otrzymamy 6 i pół miliona analfabetów Cyfra nie-zmiernie
poważna Autorzy broszury mówią o niej z
wielką troską
Jak się dzieli ta masa — na wieś i miasto? Tablice
uwidoczniają to bardzo szczegółowo Charakteryzują
wprawdzie rok 1931 ale od tego czasu mało się zmieniło"
niestety W r 1931 w miastach było 850 tys a wsiach
46 milionów fTierytorialhie glówjia masa analfabetów
przypadai na wschód Tak z tej ogólnej cyfry 5 i pół mi-liona
analfabetów na województwo wołyńskie przypa-dło
aż 720 tys Bierzemy ogólną cyfro dla r 1931 5 i pół
mil bo oddzielnie policzono wówczas 1 mil jako "pół a--
na"liaNbaejtgoowrs"ze — że szkoły-- nie obejmując wszystkich
dzieci lub dając im często tylko paroletnią naukę wal-czą
z analfabetyzmem w sposób niedostateczny Cytowa
ne wydawnictwo otwarcie powiada: w ''okresie ostatnich
kilku Jat frekwencja w szkołach powszechnych z roku
na rok malała ramysobowiązku szkojnego kurczyły się
przymus szkolny stawał się w znacznym stopniu fikcją
— a analfabetyzm i pół analfabetyzm wzrastał" Przypo
ininamy tu groźną cyfrę z badań M Falskiego --— że z
górą 50 proc uczniów szkól kończy swą naukę po 4 la-tach
nauki Stąd właśnie fala powrotnego analfabetyzmu
Autorzy wymieniają cały szereg środków zarad
czych: rozszerzenie sieci szkolnej kursą do kształcąjące
1CC1
W każdym razie sytuacja jest bardzo poważną! Anal
fobetyzm raczej wzrasta! wiąże się to z całą przyszło-ścią
Polski — nawet z jej siłą obronną
W warunkach demokracji' walka z analfabetyzmem
nabierze szczególnej siły Demokracja i oświata są ści-śle
ze sobą związane i PODZIĘKOWANIE
Przez łamy naszego pisma pozwalamy sobie złożyć nasze szczere
oficjalne podziękowanie firmie adwokackiej Saller Stapels & Scwell
112 Yonge St Toronto
A szczególnie Mecenasowi WS Sewenowi za dzielną i sprawledli
wq obronę naszego tygodnika ''Związkowca" Sprawą tą tak umiejętnie
pokierował że sprawiedliwości stało się radość
Toronto 171033 Wydawnictwo "Związkowca"
Polska Krajem Żyta i Ziemniaków
Głównymi roślinami uprawnymi
w Polsce są — żyto i ziemniaki W
r 1937 żyto w całym kraju zajmo
walo 5721000 ha a ziemniaki 2980
tys ha W roku bieżącym powierz
chnia zasiewów żyta dosięgała praw
dopodobnic G mil ha a ziemniaków
— niewątpliwie ponad 3 mil ha W
stosunku do całej powierzchni obsia
wynoszącej około 175 mil ha
żyto zajmuje ?3 proc ogółnego ob
szaru ziemniaki zal — około 17 proc
Inaczej mówiąc — żyto i ziemniak
w Polsce zajmują polowy powierz
chni uprawnej czyli w porównaniu
do innych ziemiopłodów — bardzo
dużo Dość powieddeć ze samo jed
no żyto zajmuje w przybliżeniu ta
ką samą powierzchnię jak wszyst-kie
inne zboża pszenica jęczmień
owies kukurydza proso i gryka —
razem wzięte
Stosunkowo największe zasiewy
żyta wykazują dwa województwa za
chodnie i cztery środkowe W pięciu
z nich żyto zajmuje 36 do 43 proc i
powierzchni uprawnej przoduje zas
80
200
— 05
nie
w
i
po
nej
f
jedynie Rosji Sowieckiej a jeżeli
chodzi o odsetek powierzchni upraw
nej zajętej przez to zboże — PoL
ska zajmuje w świecie' pierwsze
miejsce
Ogólne zbiory żyta w ostatnim 10
leciu w Polsce wahały się od 56 do
70 mil q średnio wynosiły okoł0 65 mil q Wydajność żyta z hektara
licząc przeciętnie waha się w Pol-sce
od niespełna 10 do 12 q śred
nio zal za szereg lat — około 11 q
z ha Jest to plon niewatollwie bar
dzo njskL W sąsiednich krajach za
chodnich przeciętne plony żyta wy-noszą
ponad 17 „q z ha Polska wśród
krajów europejskich pod względem
wysoKOści plonów żyta z jednostki
powierzchni znajduje się aż na 15- -
ym miejscu
Produkcja żyta przeliczeniu na
głowę mieszkańca w Polsce waha
się od 163 d0 224 ke rocznie soo
życie zaś tego zboża na jednego
mieszkańca ostatnimi latv wvnosiło
około 160 kg rocznie Pod tym wzglę
aem roisKa wsrod krajów świata
w4wtemJft względzie woj łódzkie ma) znajduje się również na pierwszym --jqtłJ TV frJTAWYTW ?łeW-m-U nnipi rtrwl 7t"frm miA?ctt WJ J -- W " ' ' ---j- --v Pod wzeledem oeólneeo obszaru! W ostatnim niednlwin n!m4r™
nSKjjKtfBumltfĘEK
ŚPIEWAJCIE TO ZEMNĄ
in fti" i -- -
-#--ff-l-----
--
i
-- „i --- -
!£"
drugich
OD WSCHODU DO WSCHDDU
Gdy rankiem błękit-nie- ba czysty
Przez okno izby r} zaświeci
To wstaję j"akiś promienisty
Gotowy szczęściu iść naprzeciw
Dobra nadzieja do mnie wraca
Wiara uśmiecha się znów cudnie -
I pali mi się w rękach praca
Jak żniwiarzowi przed południem -
Lecz gdy południa przejdzie chwila Z
I słońce zniżać się zaczyna
Ta krzepkość we mnie się przesila
Jakby w kielichu brakło wina'
Wszystko się w rękach moich' kruszy
wszystkiem kładzie się znużenie
I z ciemnych kątów mojej duszy
Złowrogie wypełzają cienie
Pytają mnie: dla kogo? poco? --""
Popatrz na swoje srbrne skronie t L--
-~
Nie ujdziesz przed tą czarną nocą
_ Ł Która niedługo cię pochłonie ' - -- i
I wszystko to do czegem dopiął
Warte nic zdaje się ofiary
I wieczór jestem już jak popiół
W wygasły wszystkie żary
3
zwolnią w cienia smudze —
Każdy jest swego dnia przechodzień
Jak słońce tak umieram codzień
I codzień się do życia budzę
dy Runęły vS!upy Graniczne
Rano jeszcze nie było wiado
mo Normalny ruch jakgdybygra
nica cneska znajdowała się o tysiące
kilometrów a nie o kilkanście kro
i łi nie wyczuwało U atmosftrerę
ltcric cenią i oczeknvii ia
Noglc w południe przyszła wicsć
źc Czesi przyjęli polskie warunki
Trudno opisać co działo s'f w tyrji
' lumcntfe Cieszynie
Ulica Legionów prowadząca5! do
mostu który stanowił " granicę 'pol-sko
- czeską zatłoczona' ale sam
most przedstawia widok taki sam
jak przed ogłoszeniem historycznej
wiadomości przyłączenia śląska do
Polski Przejście zagradza policja av
hełmach a po stronie czeskiej pro
wizoryczna zapora w dalszym cJą
gu nie przepuszcza nikogo' Wszy
scy od razu chcieliby przedostać się
na drugą stronę ale jeszcze nic mo
żna Może za godzinę za dwie
Tłum napiera Powstaje zamieszę
nic Kordon policji pęka i na most
wpada kilkunastu robotników wy
rywa slup graniczny i wśród nie
milknących okrzyków niesie na ry
nek Ludzie jak gdyby poszaleli z
radości W nerwowym podnieceniu
ściskają się za ręcef kobiety płaczą
a łzy ich spływają po rozradowa-nych
twarzach pooranych głęboki
mi zmarszczkami Przed magistra
tern ktoś przemawia do zgromadzo
nych tłumów Padają słowa cięi
kie mocne jak ręce które tu przy
niosły slup graniczny Za chwilę pły
nie ponad tłumem pieśń "Nie rzu
cim ziemi" potężniejąc dociera na
"tamtą stronę"
Wszystkie budynki udekorowane
flagami o barwach narodowych
Wracam na most Nic właściwie
się tu nie zmieniło Ta sama ciżba
ludzka manifestująca swoją radość
A jednak nie Bo oto dotarła wiado
" v — —
W Polsce rodzi się najwięcej praw
dziwyeh grzybów (borowików) od
krai
a
Rząd nazistowski w Niemczech za
ciągnie $600000000 pożyczkę we
wnętrzną na dalsze kontynowanie
zbrojeń
którym
Ginący
nad 14 q z ha wykazało wojewódz
two poznańskie i śląskie a nainiż
sze — woj wschodnie w których
plony żyta nie sięgały 10 q z ha
W przeciwieństwie do zasiewu ży
ltaat kutólergeago pstoowsuienrkzocwhnoia oDdowszoelrnevgmu
zmianom powierzchnia uprawy —
iiemniaKow wzrasta stale zwięk
szając się w ciągu ostatniego
cia przeszło o pół miliona ha
W podobnym też stosunku wzrasta
ją zbiory ziemniaków które z 267
mil w r
Na
nic
obsianego żytem Polska ustępuje plony przeciętne wynoszące po'342'mil q w roku 1935 W roku a
Vl
''p
Cieszyn 1 października 1938 r
mość o zniesieniu Będą w Umknęła się
oisce uniknie wreszcie zmora
niepewności jutra i rozluźni się du
sząca oddech obręcz prze
mocy Ustaną prześladowania a dzie
cko polskie już bez obawy uczyć
się będzie swego ojczystego języka
Radość musi być więc wielka po
tamtej stronie skoro nie zważając
na żandarmów czeskich wznoszą o
krzyki i powiewają chustkami i ka
pcluśzami "w 4' naszą stronę Oczywi
ście nie im dłużni Ja kraj vicźo odbudowany zaleje
kiś jegomość wdrapał Nlf na l'V_V11- -l
paru metrów na ścianę i uczę
piony za gzyms powiewa triumfal
nie chustką w kierunku tłumów za
mostem Widać zauważyli go bo nio
mniej entuzjastycznie odpowiadają
Zdaje mi się że policja cieszyńska
chyba po raz pierwszy ma tak miłą
pracę Patrzę na tych ludzi i nie mo
gę się nadziwić Oblicze "władzy"
w zserokim uśmiechu
konieczny porządek Usuwają tłu-my
z jezdni ale nie na wiele się to
zdaje bo przeciekają im pomiędzy
rękami Któż się boi uśmiechnięte
go policjanta! A policjant cieszyń
ski dziś się uśmiecha i zdaje sobie
sprawę ze swej bezradności
Wracam powoli pod górę w kie
runku placu Sobieskiego Mijam po
tężny masy w wieżycy zamkowej
piętrzący się hen w dal zamek tuż
przed nim wzniesiony pomnik po
ległych Legionistów Na pomniku
krótki ale wymowny napis: "Le-gionistom
śląskim poległym za Pol
skę" Iluż ich tam zginęło po dru
giej stronie Olzy zanim padł słup
graniczny Bo dusza ślązaka nazew
nątrz spokojna płonie gorącym pło
mieniem miłości Ojczyzny i nie ma
dla niego ofiary jakiej nie poniósł
by dla Polski
Zbigniew Krygier ~ CZY WECIE ŻE
10-l- e_
J żyta
koić
~ W ramach Pohka wy
eksportowała 7000 tys ton żyta do
Belgji
wyraz łaciński w lite
raturze polskiej "Quot capita tot
sersus" znaczy po polsku — co glo
wa to rozum
szłym ziemniaki dały
zbiór — 402' mil q Stąd też produk
tja ziemniaków vr przeliczeniu na
jednego mieszkańca wynosząca w
ciągu szeregu lat 900 - 1000 kg w
roku zeszłym dosięgała 116a kg Pod
tym względem Polska wśród krajów
świata jest bezkonkurencyjna ża
den inny kraj bowiem tyle ziemnia
ków na głowę mieszkańca nie pro
dukuje
Wielkie stosunkowo powierzchnie
zasiewów żyta i ziemniaków w Pol
sce uwarunkowane są szeregiem
przyczyn dużego znaczenia
20-Lec- ie Niepodległości Polski
Polska w listopadzie kończy pier
wsze dwudziestolecie swego odrodzo
nego państwowego bytu Jest to w
życiu narodu pważny czasokres —
Przypomnijmy sobie że epoka Księ
stwa Warszawskiego irwaia iu
szeić epoka autonomicznego Króle
stwa Polskiego lat piętnaście A by
ły to jedynie w naszej przeszłości
historycznej próby częściowego przy
naimniei wskrzeszenia niezależno
ści politycznej Zwłaszcza w dzisiej
szym okresie przyśpieszonego tem
pa życia politycznego i szybkich
przełomowych zmian znaczy to wie
le Dwadzieścia lat!
Przecież na widownię czynnego ży
cia wkroczyło już nowe młode poko
lenie które zrodziło się w niepodle
glym państwie dla którego koszmar
niewoli jest tylko wspomnieniem hi
storycznym znanym z tradycji ro-dzimej
i nauki szkolnej a nie wspo
mnienicm osobistym jak dla nas
Tych dwadzieścia lat posiada wa
gę specjalną Nie są to pierwsze lep
sze lata w biegu dziejów państwa
nie jest to przypadkowe dwudziesto
lecie mechanicznie wycięte z cało-kształtu
historji narodu Są to lata
pierwsze pionierskie lata twórcze
lata kształtowania form nowego ży
cia lata nadające kierunek proce
sowi dziejowemu lata przełomowe i
pod wielu względami decydujące o
przyszłości W owych lalach zostały
wywalczone i utrwalone nasze gra
nice państwowe! Ich linia długości
ponad pięć i pół tysiąca kilometrów
granicy wokół przestrzeni IL
swobodny
zaprowadzę
tranzakcji
Spotykany
rekordowy
czącej 388 kim kw i obejmującej
3 mil mieszkańców Dzieło to jest
rezultatem wielu walk i zmagań
Wypędzenie z bronią w ręku oku
pańtów wojna z Ukraińcami o Ma
lopolskę Wschodnią powstanie wiel
kopolskie trzykrotne powstanie ślą
skie walki plebiscytowe i żabiego
dyplomatyczne I rzecz najważniej
sza odparcia groźnej nawały bolsza
wickiej która zdawało się już cały
pozostajemy
w latach tycn wypracowano zasa
dy ustroju politycznej kilkakrot
nym zresztą ulegające zmianom U
konstytuowano Polskę jako repub
likę demokratyczną z prezydentem
na czele rządem odpowiedzialnym
parlamentem dwuizbowym pocho-dzącym
z powszechnego głosowania
z nlezależnemi sądami i z zagwaran
towanemi prawami obywatelskimi
Wogóle dwudziestolecie to można
podzielić na trzy okresy odcinające
się wyraźnie od siebie okres demo-kratyczno-parlamenta-rny
1918 19
35 i okres walki o nową demokra
cję 1935 1938
Okres pierwszy był okresem wal-ki
o ugruntowanie praw klasy ro-botniczej
w Polsce walki o ustalę
nie zasad demokratycznych rządze
nu o nowoczesne ustawodawstwo
robotnicze o reformę rolną 0 de-mokratyczną
oświatę i kulturę
Na drodze do postępu społeczne
go i kulturalnego rozwalił się obóz
t-eakc-ji
uzmysłowiony przez narodo
Xvą demokrację hamujący zdrowy
normalny rozwój kraju broniący za
wzięcie nienaruszalności interesów
podatkowych
W walce ze światem pracy obóz
ten nie ograniczał się d0 lojalnej wal
ki politycznej ale nie cofał się przed
rzuceniem kraju w przepaść anar
chji przed używaniem takich śród
kow jak zamach na pierwszy rząd
narodowj-- napad na Zgromadzenie
Narodowe zabójstwo pierwszego
Prezydenta rządy Chjeno-Piast- a pro
wokujące krwawe walki uliczne
tworzenie tajnych organizacyj spi-skowych
szykujących jakieś nowe
zamachy stanu Demokracja polska
z klasą robotniczą na czele odparo
wała w sposób zdecydowany wszyst
żona mądra rozumem sobie męża o-bi- era blaźliwa pięknego żąda
Meraz można człowieka z tego osą
śdmziĆiecico wrzuca do kosza na
DaĆ a wymawiać — złe to obycza
ię: Kto tak ma czynić niech Ie_
piej nie daje
kie te ciosy i prowokacje
Okres długi był dla mas pracują
cych okresem ciężkiej próby val]
ka rozegrała się 0 wszystkie pra
wa świata pracy o prawa pohtycz"
ny o kontrolę nad rządem o usta-wodawstwo
robotnicze Klasa robot
nicza atakom i najbezwzględniej
szym represjom Brześć aresztowa
nia pozbawiania pracy niszczenie
dorobku robotniczego rozbijanie ru
chu Obóz robotniczy wyszedł z te
go okresu z pełnym zvydcstviem
moralnym zahartowany wewnetrz
nie zespolony ideowo zwarty
Okres trzeci trwa Jest to okres
walki o demokrację Robotnicy chlo
pi pracownicy umysłowi zgłasza-ją
swe prawo do decydowania o lo
sie swego państwa Walka toczy się
o obalenie przywileju politycznego
c oparcie państwa na ludowych poa
stawach o demokrację która winna
zatriumfować we wszystkich dzi-edzinach
politycznej społecznej i
kulturalnej A równocześnie walczy
my przeciw wszelkim próbom zanar
chizowania naszego życia przeciw
wysiłkom zdążającym d0 sprowadzę
nia rozwoju Polski na drogę walie
wyznaniowo-rasowyc- h przeciw poli
tyce palki i bomby którą chce na
rzucić Polsce obóz nacjonalistyczny
Klasa robotnicza zorganizowana
pod niezawodnemi sztandarami Pol
skiej Partji Socjalistycznej nie bez
dumy spogląda na to kończące się
pierwsze dwudziestolecie Rola któ
rą odegrała była wielka! Wymowa
faktów jest prosta i jasna W obo
zie klasy klasy pracującej zrodzi
ła się inicjatywa stworzenia nićpod
ległego państwa polskiego łączące-go
wszystkie ziemie polskie na dro-dze
faktu dokonanego na drodze
walki z okupantami i zaborcami Y
tym samym czasie inne obozy ocze
kiwały biernie decyzji rządów oku
pacyjnych lub -- postanowień konfe
rencji pokojowej Klasa robotnicza
walczyła o stworzenie demokratycz
nych podwalin państwa i odpierała
wszystkie ataki z którejkolwiek o-- ne
pochodziły strony przeciw tym
podwalinom {kierowane Walczyła o
demokrację o sprawiedliwość soo-lecz- ną
o kulturę o podstawy na
których państwo polskie winno si?
opierać
I wreszcie rzecz najważniejsza
Klasa robotnicza był jest i będzie
zawsze przepojona poczuciem odpo
wiedzialności za losy państwa za o
bronę jego całości i niezależności
Czerpiąc swe prawo moralne z tra
dycji walk niepodległościowych pro
wadzonych pod czerwonym sztan
darem Polskiej Partji Socjalistycz
nej masy robotnicze tam gdzie w
grę wchodziły problemy obrony gra
nic i wolność narodowej stały za-wsze
w pierwszym szeregu czy to
szło o obronę Lwowa czy o pol
skość ziemi cieszyńskiej czy o Gór
ny śląsk czy o odparcie inwazji boi
szewickiej
I dziś w chwili gdy kończy się
pierwsze dwudziestolecie Polski nie
wahamy się stwierdzić że znów na
czoło 'wysuwa się zagadnienie obro-ny
niepodległości Dlatego też ostrze
gamy przed zakusami zaborczego
imperializmu i wołamy o Polskę di
mokratyczną jako najsilniejszą caj
pewniejszą ostoją w dobie burzy
dziejowej
Bilans dwudziestolecia jest wy
ce pouczający Klasa robotnicza pra
gnie z niego wyciągnąć nauki i
wnioski Organizacje robotnicze par
tyjne zawodowe oświatows przy-stępują
do pracy nad uczczeniem
tej rocznicy która jest słupem rrilo
wym na drodze naszej walki o wl
noś narodową swobodę polityczn1
i sprawiedliwość społeczną!
A Próchnik
ZŁOTE BIYŚLI
Jeżeli w kim dostrzegamy jedynie
zalety oznacza to że dopiero roz-poczynamy
go poznawać
Szczęście j'est naszym własnym se
kretem Należy się w nie wsłu-chać
umiejętnie a zaśpiewa isŁ
pięknym głosem melodię tak cel-ną
czarów że—
ffltó-a- -
fl