Nase Novine, February 13, 1986

              S?TI™I~3-S.i.M"—i'- — — '- -' "№ "-- " """ W"~ ' "."" v "—-."#- к4
'- - ' "' - fr~w I Qfr ЛЛ" "' (
$
y-
-
J'
Strahinja Maletic: UJEDINJENI ODBOR
IlilPili vM
1in
Ujedinjeni odbor juznoslovenskih
Amerikanaca osnovan je 19. juna
1943. god. u Pittsburghu, a konacno
konstituisan 7. avgusta iste godine u
Clevelandu, kao predstavnik antifasi-sticki- h
kongresa, progresivnih iselje-nik- a
Hrvata, Srba, Slovenaca, Make-donac- a
i Bugara, cija je baza bila rad-nick- a
klasa juznoslovenskog iseljeni-stv- a
u SAD. Antifasisticki kongresi
dali su Ujedinjenom odboru poli-tick- u
legitimacju i punomoc da ih
predstavlja pred americkom jav-nosc- u
i da izrazava njihove zelje i
smernice, zbog cega su i primili na
sebe obavezu da snose sve troskove
tog Odbora. Prema tome, UO nije
osnovan inicijativom pojedinaca, niti
od neke izolovane grupe Jugosloven-ski- h
patriota, nego jerezultatdugogo-disnj- e
klasne borbe progresivnog ise-ljenistva
u SAD, koja datira jos od
vremena pre prvog svetskog rata.
Luj Adamic i Zlatko Balokovic, kao
predstavnici UO zasluzuju veliko pri-znan- je
za svoj politicki i humanitarni
rad, tokom drugog svetskog rata, u
prilog Nove Jugoslavije. To kao isto-rijsk- u
cinjenicu niko ne moze ospori-ti- .
Ne moze se, isto tako, gubiti iz vida
da su L. Adamic i Z. Balokovic, u raz-ni- m
predstavkama, upucenim uticaj-nim_politicki- m
faktorima i americ-kom
javnom mnjenju, skoro redovno
naglasavali da "govore u ime Ujedi-njeno- g
odbora juznoslovenskih Ame-rikanaca",
odnosno u ime "Komiteta
od jednog miliona americkih Juznih
Slovena, koje mi predstavljamo", a to
je imalo posebnu politicku tezinu i
daleko jaci efekat, nego da su govorili
samo u svoje ime.10)
Vazno je istaci da je UO uzivao ta-kv- u
reputaciju u SAD i saveznickoj
javnosti, da su na primer, njegovu re-zoluci- ju,
kojom se od Saveznika trazi
da priznaju odluke
AVNOJ-- a u Jajcu, doneli 8. decem-br- a
1943. godine New York Times, a
istog datuma i Daily Worker, London.
Istoricar S. Nesovic u knjizi "Stvara-nj- e
Nove Jugoslavije", kaze da su "re-zoluc- iji
UO, u sovjetskoj, americkoj i
britanskoj javnosti dali siroki publici-te- t
i listovi i radio stanice".U)
Sve ovo ni u kom slucaju, ne uma-njuj- e
zasluge Balokovica i Adamica,
vec ih potencira, jer su za Novu Jugo-slavij- u
u SAD organizovano politicki
radili kao autenticni predstavnici
vise od miliona americkih gradjana
juznoslovenskog porekla.
Medjutim, nasa posleratna publici-stik- a
srpskohrvatskog jezicnog pod-rucj- a,
iako pokazuje pretenzije da
bude tumac politickih zbivanja u ju-goslovensk- om
iseljenistvu, za vreme
drugog svetskog rata u SAD, nije do
sada, koliko je meni poznato, u do-voljn- oj
meri pokazala dobru volju da,
osim isticanja opravdanih zasluga
Adamica i Balokovica, sa istorijsko-materijalistick- og
gledista obuhvati i
osvetli u celini ulogu Ujedinjenog od-bora,
kao vrhunskog politickog pred-stavni- ka
organizovanog jugosloven- -
skog iseljenistva uopste a posebno,
stvaran doprinos tog Odbora za po-bed- u
NOB-- a u Jugoslaviji.
Kada smo u ovom referatu govorili
o pripremnim radnjama oko osniva-nj- a
UO, rekli smo da je Mirko Marko-vic,
ceo svoj rad u vezi formiranja i
rada UO sprovodio "u najtesnjoj sa-radn- ji
sa CK KP SAD i jugosloven-ski- m
partijskim biroom". Zatim da je
"Partija bila ona drustvena snaga
koja je pokretala sve vaznije antifasi-stick- e
akcije kako na sirem planu,
tako i kod progresivnih Amerikanaca
juznoslovenskog porekla u SAD".
Medjutim, u nasoj posleratnoj isto-riografsk- oj
literaturi, u kojoj se pise
o politickoj aktivnosti naprednog ju-goslovens- kog
iseljenistva, za vreme
minulog rata u SAD, ucinjena su dva
velika propusta i to:
1) Vrlo oskudno, nedovoljno i frag-mentarn- o,
a ponekd cak i netacno
pise se o aktivnostima i postignutim
politickim i drugim uspesima UO, — i
2) Uopste se ne pominje aktivnost
Komunisticke partije SAD kao
glavne pokretacke snage za odrzava-nj- e
antifasistickih kongresa juznoslo-venskih
iseljenika u SAD, kao i pre-sud- na
uloga Partije u osnivanju i radu
Ujedinjenog odbora.
I kada se tako postupa u odnosu na
Komunisticku partiju SAD, onda
nema mesta cudjenju, sto se precut-kuj- e,
ili pogresno ocenjuje politicki
rad jugoslovenskih komunista12), kao
sto su: kod Srba: Mirko Markovic, a
kod Hrvata: Toni Majneric, Leo Fiser,
Toni Gerlah, Franjo Boric i drugi. Za-st- o
se tako neobjektivno i netacno
pise o politickom radu nasih istaknu-ti-h
iseljenika za vreme drugog svet-skog
rata, mozemo samo da pretpo-stavim- o.
13) Tako Bertold Brecht kaze,
da ponekad u istorijskimgibanjima,
na zalost, jedni ostaju u tami, dok
druge obasjava svetlost.
Pred istorijom se zaista nista ne do-bi- va
precutkivanjem, ili bagatelisa-nje- m
onih aktivista, koji su za svoj
rad u partiji i UO, neposredno posle
rata, dobili zasluzno priznanje sa naj-vis- eg
mesta. Zar to nije slicno poku--saj- u
da se sopstvena senka preskoci?
Notorno je, da se u istoriografiji kao
nauci, vec utvrdjene cinjenice, zbog
izvesnih "post festum" dogadjaja ne
mogu menjati i "ad hominem" na-metnu- ti.
Opste prihvaceni princip is-tor-ije
kao nauke je, da ona ni u kom
slucaju, ne sme biti stavljena u sluzbu
politickog pragmatizma.
U slucaju humanitarne akcije na-se- g
iseljenistva, cine se, nazalost
slicne greske. Slobodan sam da od
mnogih navedem samo jedan drasti-ca-n
primer: Bozidar Zecevic u caso-pis- u
NIN br. 1609 od 1. novembra
1981. pod naslovom "Istina pobedju-je"- ,
tvrdi da je Luj Adamic "osnovao
i Odbor za pomoc Jugoslaviji, koji je
smestio na Aveniju Lengsington u
New Yorku". Tvrditi da jedan covek,
kao privatno lice u velikoj Americi,
za vreme rata, u korist jedne strane
zemlje, konkretno Jugoslavije, "o-sni- va
odbor za pomoc" toj zemlji, ne
samo da je nonsens nego i pravi ap-sur- d.
Tako nesto moze tvrditi samo
y
neko ko totalno ne poznaje osnovne
karakteristike drustvenog zivota u
SAD; obicaje "Way of Life" tog super
organizovanog drustva u svim nj ego-vi- m
domenima. Medjutim, ovo nije
prilika da se o tome detaljnije govori.
Za ilustraciju ipak cu navesti, da je u
SAD svaka aktivnost u javnom zivotu
dozvoljena, ali mora biti registrovana
sa odgovarajucom dozvolom (lincen-ce)- .
— Koga predstavljas i u cije ime
govoris, to je prvo pitanje koje se u
javnosti postavlja, a tek onda: ko si,
sta si, koliko vredis i sta zelis.
Luj Adamic je, za vreme minulog
rata, narocito na politickom planu,
ucinio mnogo za novu Jugoslaviju,
tako da je njegovom radu, zaista, ne-potreb- no
dodavati i jednu notu, pogo-tov- o
kada to ne odgovara stvarnosti.
Da ne bismo povredili uspomenu
na Zlatka Balokovica i njegovu ple-meni- tu
suprugu Joice, rodjenu Bor-den,
moramo i ovom prilikom istaci
njihov veliki patriotizam i ljubav
prema postradalim narodima Jugo-slavije,
sto se manifestovalo narocito
u humanitarnoj akciji za skupljanje
pomoci, cemu su oni najvise dopri-ne- li
zahvaljujuci svojim visokim dru-stveni- m
vezama.
Kako sam se, "volens-nolen- s", vec
nasao u situaciji da na kraju ovog re-fera- ta
apostrofiram izvesne licnosti,
za svaki slucaj, ipak moram reci da,
bez obzira ko je u pitanju nije mi na-me- ra
da glorifikujem licnosti, nego
da otrgnem od zaborava njihove za-sluge.
Prema tome, istorijske istine radi,
moramo da u ovom Zakljucku ekspli-citn- o
naglasimo sledece cinjenice:
1. Bez radnicke klase i naprednog
jugoslovenskog iseljenistva, organi-zovanog
u antifasisticke kongrese, ne
bi Ujedinjeni odbor uopste bio ospo-soblje- n
da sa uspehom realizuje svoj
politicki program, prvenstveno vezan
za pobedu NOB-- a u Jugoslaviji,
2. Glavni nosioci politickih akcija
UO bili su: Luj Adamic, Sava Kosano-vi- c
i Mirko Markovic. Pored njih, bilo
je niljade znanih i neznanih junaka —
aktivista jugoslovenskog naprednog
pokreta, koji su na terenu sirom SAD,
u granicama svojih mogucnosti, a ce-st- o
i vise od toga, doprineli da se po-liticki
i moralno pomogne borba na-rod- a
Jugoslavije za slobodu i socijali-zam- .
Stoga, svako jednostrano glorifiko-vanj- e
pojedinih licnosti je deplasira-no- ,
jer nosi u sebi primese kulta licno-sti,
kao "homo heroicus"--a.
Iz svega sto je napred receno po-treb- no
je, jer je krajnje vreme, uciniti
ono sto do sada, na zalost, nije ucinje-no-,
a to je da se na osnovu autenticne
dokumentacije, a u skladu sa princi-pim- a
materijalistickog shvatanja is-tori- je
i sa stvarnim cinjenicama, sa-ci- ni
objektivna analiza i sinteza celo-kupno- g
politickog kretanja naseg ise-ljenistva
u SAD, bar za period od
1935. do 1945. godine.
Svrha ovog referata je da, na prvom
mestu, da svoj doprinos takvom isto-rijsko- m
istrazivanju.
Jugoslovensko iseljenistvo u SAD,
za vreme prvog svetskog rata, svojom
I
svestranom politickom aktivnoscu
doprinelo je stvaranju Jugoslavije
kao drzave 1918. godine, a u drugom
svetskom ratu pobedi jugosloven-skih
naroda u NOB-- u, tj. stvaranju
ove socijalisticke Jugoslavije.
Nase iseljenistvo je to postiglo za-hvaljujuci
na prvom mestu dobroj po-litickoj
organizovanosti i svojoj viso-ko- j
patriotskoj, demokratskoj i kla-sn- oj svesti.
Beograd, 30. avgusta 1985.
Strahinja MALETIC, penz.
10' Stjepan Lojen, Uspomene jednog ise-ljenika,
Znanje, Zagreb, str. 249.
U) Slobodan Nesovic, Stvaranje Nove Ju-goslavije,
Partizanska knjiga, Ljublja-na,
Mladost, Beograd, 1981. g. str. 509.
12) Veselin Djuretic, Vlada na bespucu,
Institut za savremenu istoriju, Narodna
knjiga, Beograd, 1982. god.
na strani 236. .."na Kongresu Hrvata u
Chicagu 20, 21, II. 1943. Subasic je su-djelov- ao
iza kulisa... i ... bio jedan od gla-vni- h
rezisera Kongresa."
Na str. 264... "Subasic je neprestano obi-lazi- o
iseljenicke centre i govorio o svom
'specificnom' jugoslovenstyu. Jedan od
rezultata cjelokupne ove Subasiceve...
aktivnosti bio je stvaranje Ujedinjenog
odbora americkih Hrvata, Srba i Slove-naca
19. 06. 1943."
Na str. 63..."Bogdan Radica i Stojan
Gavrilovic postaju 1943. clanovi Komi-teta
Juznih Slovena".
13) Jugoslovenski napredni pokret u SAD
i Kanadi 1935-4- 5. Nordam Yugoslav
Publishers, Toronto, Kanada 1983. str.
98-1- 04.
JAPAN NIJE
SVE "NAJ"
U poslednje vreme na stranicama
domace i inostrane publicistike, sve
cesce nailazimo na sintagme: " Japanci
postali najbogatija nacija". "Tokyo,
glavni finansijski centar", 'Japan, naj-ve- ci
svetski poverilac", itd. Medjutim,
to nije tacno.
Prvo, na zakljucak da su "Japanci
postali najbogatija nacija" mnoge na-vo- di
podatak da je Japan po proizvodu
po stanovniku, izrazenom u SAD dola-rim- a
i izracunatom prema tekucem
kursu jen-do- lar kada je jen bio najvise
precenjen (155 jena za jedna dolar u
septembru 1986. prema 140 jena za
jedna dolar godinudana ranije) prete-ka- o
SAD (ali ne i Svajcarsku, na pri-mer).
Prema realnom kursu Japan jos
zaostaje iza SAD, Svajcarske, Kanade
i Svedske, a u realnim zaradama i raz-ni- m
socijalnim beneficijama za jos ve-ci- m
brojem zemalja. Sem toga, proi-zvo- d
i dohodak po stanovniku nisu
isto sto i bogatstvo po stanovniku,
kako god ga definisali.
Japan jeste finansijsko trziste koje
najbrze raste (po prosecnoj godisnjoj
stopi od 18 odsto u poslednjih 15 godi-na- ),
ali je to jos drugo po velicini trzi-ste,
tri put manje od americkog, samo
za trecinu vece od britanskog.
I najzad, Japan nije najveci svestki
poverilac, vec su to SAD, Japan, me-djutim,
jeste u poslednjih nekoliko go-din- a
zahvaljujuci rekordnim sufici-tim- a
u tekucem bilansu, najveci svet-ski
neto izvoznik kapitala i neto pove-rilac
dok su SAD najveci svetski neto
uvoznik kapitala i od 1985. i najveci
svetski neto duznik.
Dzemal HATIBOVIC