Zwilazkowiec Alliancer, September 05, 1969

              F ĄJl?' (fV j ASM ftlM T l' J 'L
11'flt
mm
w"
MAM n
w
li
fara??
ć3SJ'v i
ft#U
wk1Smha"i
mfirn
aJT
M&"
lii- - f¥ t
i! r
$
Vł
liir '
iVJ ii mŁ
iffi
Henryk Posziciński
NA TERENIE NOWOGRĆDCZYZNY W 39 R
Jesienie w DPoolstcaekicbhywatjeąż
należała jesfeń r 1939 Po
nocnych przymrozkach dnie
były suche
'
słoneczne i cie- -
ple Chociaż od f16 dni toczyła
się' krwawa i bezlitosna woj-na-
z hitlerowskimi napastni-kami
na terenie Nowogród-czyzń- y
panował spokój i woj-ny
tej bezpośrednio się nie
odczuwało Nie słychać było
warkotu i karabinów maszyno-wych
huku armat szczęku
czołgów vi odgłosu spadają-cychbóm- b
z samolotów U-rzę- dy
pracowały normalnie
sklepy jak'przed wojną sprze-dawały
wszystkie towary rol-nicy
sieli oziminy kopali zie-mniaki
a na dziedzińcach
szkolnych roino było i gwar-no
bó dziatwa szkolna rozpo-częła
normalne zajęcia powa-kacyjne
Zapewne w celu zapobieże-nia
szerzeniu paniki wojen-nej
lokalne władze państwo-we
i samorządowe na polece-nie
premiera Sławoja-Skład-kowskie- go
nakazywały miesz-kańcom'
wsi i miast odnawiać
domy na zewnątrz naprawiać
jezdnie' i chodniki bielić pło-ty
zdejmować ogrodzenia" z
drutu kolczastego i stawiać
inne Nie -- były to roboty ani
pilne ani konieczne w tym
cżasio i mogły być odłożone
na 'później tymbardziej że
lokalne władze samorządowe
1 (gminy „wiejskie i magistraty
vi 'miastach) uginały się pod
ciężarem innych prac które
zadnia1 na"dzień urastały do
poważnego problemu
getki urzędów ewakuowa-nych
źe stolicy przenosiło się
do miast położonych na tere-nach
województw wschod-nich
tysiące ludzi wraz z do-bytkiem
Jaki 'daró się zabrać
ze sobą1 uciekało przed Niem-cami"
z"żaćhodu na 'wschód
kraju Trzeba było dla urzę-dów- '(
urzędników i uciekinie-rów
znaleźć pomieszczenie a
dla spędzonego bydła i koni
schronienie i paszę: Cały' ten
ciężar dodatkowej pracy 'sp~a- -
dał na barki lokalnych władz
samorządowych v
' Nievbyło" jednak paniki Lu
dziev cierpliwie znosili trudy
'niewygody pomagali 'sobie
wżajdinnie — wierząc że
wkrótce spadnjyesienne desz-cze?
rozmokną vdrbci i pola1
czołgi 'niemieckie 'ugrzęzną': w
błotach „a wówczas rozf?oćz":
nie się wbjria"pozycyjna"' któ-ra
nie r Pozwoli napastnikom
tak' 'szybko się posuwać na
przód lak dotychczas wierzo
rtO' również że nasi zachodni
sprzymierzeńcy Francja i An-glia
zdołali się już zmobilizo-wać
zaprzestana bawić sie
zrzucaniem na Niemcy ulotek
wzywających' do"przerwania
działań wojennych wycofania
się 'z" Polski i rozpoczną za-czepne
działania wojenne
Tak myślał przeciętny miesz-kaniec'
Nowogródczyzny- - gdy
leszcze wieczorem dnia 16
wrżeśhiaudawał się na nocny
spoczynek
SODOMA I GOMORA
W niedzielę dnia 17 wrze
śnią wraz ze wscho
dem słońca spadła jak grom
z pogodnego nieba wiado-mość
że wojska armii czer
wonej- - przekroczyły naszą
granicę i maszerują w głąb
kraju Powstała niemożliwa
do opisania panika Ludzie
płakali i' lamentowali a ci
którzy nie zdołali zapanować
naa swymijnerwami popełnia-li
samobójstwo W urzędach
powstała rozpacz w sklepach
popłoch naidrogach tłok spo
wodowany- - przez uciekinie-rów
a samoloty' sowieckie
bezkarnie krążyły nad wsiami
i miastami ' "zrzucając tej tre-ści
ulotki: "Państwo polskie
jako niepotrzebny twór Trak
tatu' Wersalskiego przestało
istnieć i nigdy już' nie pow-stanie!
Twórzcie lokalne ko-mitety
rewolucyjne! Aresz-tujcie
polskich żołnierzy po-licjantów
urzędników właści-cieli
ziemskich' i wszystkich
tych którzy współpracowali "z
byłymi polskimi władzami! Z
opornymi rozprawiajcie się ni miejscu! Czerwona armia
idzie 'wam ńa pomoc!"
"Nikczemny Stalin i jego
najbliższy sługa Mołotow za-dali
nam zdradziecki cios w
plecy! Nowy rozbiór Polski!
— wołali "zrozpaczeni Nowo-gródczani- e"
Łotrów i łotrzyków chęt-nych
do łupu i grabieży oraz
robienia kariery w zamęcie
społecznym nie brakuje w ża-dnym
kraju W jednych jest
ich więcej w drugich mniei
ale' sa wszędzie i na polskich
ziemiach wschodnich w roku
1939 też się znaleźli Byli to
przeważnie podiudzoni pnez
emisariuszy ze Wschodu mło-dociani'
wykolejeńcvtorazVv-puszczen- i
z-więzi-eń
'przestpb-c- v
kryminalni którzv wydo-stali
sie stamtąd gdy straż
więzienna opuściła wiezienia- -
iŁatwo'sobie" wyobrazić jak
wwgladałyJtakie bandy w cv
w!lnvch ubraniach z karabi-nami
' rewoHyerafrC-g- f
ańata-"mrTpaWiitiHwTę-ku
w czer- - P wonych''opaskach riarękawie
toSSaSSCS
i gwiazdą sowiecką na czapce
chodzące od sklepu do skle-pu
od mieszkania do miesz-kania
od urzędu do urzędu
— rabując aresztując i znę-cając
się w bestialski sposób
nad bezbronnymi ludźmi
Oddziały1 wojsk sowieckich
chociaż nie napotykały na ża-den
opór bo cała armia pol-ska
zaangażowana była w wal-ce
z Niemcami — celowo i
rozmyślnie posuwały się bar-dzo
powoli Bywały nawet wy-padki
że patrole składające
się z dwóch lub trzech czoł-gów
wjeżdżały na krótki czas
do miejscowości po to tylko
aby dowiedzieć się czy zor-ganizowany
już tam został lo-kalny
komitet rewolucyjny a
następnie wycofywały się i
przybywały w większych jiiż
zespołach dopiero na drugi
lub trzeci dzień Władze so-wieckie
dążyły w ten sposób
do tego aby najbardziej
krwawą robotę wykonały
miejscowe komitety rewolu-cyjne
Rozpoczęły się aresztowa-nia
Najpierw dokonywane
one były przez lokalne komi-tety
rewolucyjne a później
przez NKWD z pomocą ko-mitetów
Jako burmistrz jed-nego
z miast_na terenie wo-jewództwa
nowogródzkiego
trzeciego dnia po najeździe
sowieckim na Polskę zosta-łem
aresztowany i osadzony w
więzieniu w Nowogródku
Aresztowania dokonał miej-scowy
komitet rewolucyjny
na czele którego stała miej-scowa
Żydówka Josielewicz
1 W NOWOGRÓDZKIM
WIEZIENIU
że po tym co
widziałem dookoła siebie
w ciągu pierwszych trzech dni
po najeździe sowieckim na
Polskę — znalezienie się w
celi więziennej przyniosło mi
pewną ulgę W więzieniu pa
nowała jeszcze wówczas pol-- !
ska atmosfera którą tworzyły i polskie napisy Tia drzwiach
cel katolicka i prawosławna
kaplica w korytarzach pol-skie
łóżka pościel stoły ła-wy
książki gazety no i pol-scy
oraz białoruscy towarzy-sze
wspólnej -- niedoli w celach
Umieszczono mnie w celi
Nr 8'która za polskich' cza-sów
przeznaczona była dla 6
wieźniów' W "chwili 'rrioiego
przybycia' znajdowało się w
!l_ni"itrrftiiUjjb:isllaifl' esz„wt„ai_an„Łt„ow ni:c„ii„e„z! an1v„t1au1
przybywało Kim oni byli? —
Byli to sołtysi gromad wiej
skich wójtowie gmin prze
ważnie pochodzenia białoru
skiego osadnicy woiskowi
właściciele ziemscy pohcjan
(Dokończenie ze str 9)'
że z ogólnej naszej sytuacji
wynika iż lepiej "się stanie
jeżeli przynajmniej z częścią
wojsk dojdę pod Warszawę
niż utracę wszystko chociaż-by
wiążąc nadal znaczne siły
przeciwnika Kontynuowanie
bitwy byłęby tylko wytrwa-niem
na miejscu w bardzo
ścieśnionym kole bez dowozu
i z wszystkimi tyłami armii
Taka zbita masa na wąskiej
przestrzeni byłaby stanowiła
znakomity i nęcący cel dla
lotnictwa przeciwnika działa-jącego
w tym czasie bez żad-nych
przeszkód z naszej stro-ny-
Było już szaro gdy pod
wieczór 16 września zapadła
moja decyzja przerwania bit-wy
Teraz dopiero pragnąłem
się dowiedzieć co sądzą o
niej moi pomocnicy sztabowi
Byli jednogłośnie 'zdania że
w danych okolicznościach
'nie było można kontynuować
bitwy Tego-zdani- a był rów-nież
gen Knoll który przy-jechał
po odbiór rozkazu na
dzień następny Teraz też
nadszedł meldunek od gen
Bortnowskiego w którym do-nosił
że cokolwiek na 17
września zarządzę armia "Po-morze"
musi się wycofać na
północ co już jest zarządz-one''
Wiadomość ta — jak
wskazałem — na moją decy-zję
odwrotu nies wpłynęła wy-kazuje
jednak że 17 września
bitwa w dotychczasowym za-rysie
nie mogła 'być kontynu-owana
Nowoczesna bitwa błyska-wiczna
toczy się tak szybko
że zanim doświadczy śię jed-nego
wydarzenia już nadcho-dzi
drugie wymagające osądu
Jeszcze nie skrystalizowało
się moje pojęcie o naszych
możliwościach obronnych a
już trzeba było rozważać moż-liwości
wycofania się z walki
i odwrót- - A gdy to doświad-czenie
było zdobyte krwawo
zdobyte wojna się skończyła"
Odwrót znad Bzury w wa-runkach
prawie zupełnego
otoczenia stał się katastrofą
dwóch armii Tego nigdy nie
Oczekiwałem Owszem sądzi-łe- m
że' z odwrotu nie wyjdą'
cało wszystkie siły — bo w
żadnymwypadku ! wyjść--- 1 nie
mogły — ale byłem zdania
zą w --stanie zdolnym do dal--
ci urzędnicy uciekinierzy
przed Niemcami wśród któ-rych
przeważali w tej celi u-rzędn- icy Naczelnej Dyrekcji
Lasów Państwowych ewakuo-wanej
z Warszawy na teren
województwa nowogródzkie-go
Od początku aż do 10 listo-pada
1939 obowiązki straży
więziennej pełnili oficerowie
i szeregowi sowieckiej straży
granicznej Głodzili nas nie-miłosiernie
wszy nam doku-czały
okrutnie ale nie było
jeszcze tak źle jak po 10 lis-topada
Bywały nawet zabaw-ne
momenty kiedy sowieccy
kopiści otwierali drzwi do ce-- j
u i nawiązywali z nami roz-mowy
"U was chleba i wszy-stkiego
co ludziom potrzeba
do życia było "mnogo" tylko
czołgów armat i samolotów
nie mieliście i dlatego prze-graliście
wojnę U nas na od-wrót
"mnogo" jest armat
czołgów i samolotów ale lu-dzie
chodzą głodni -- bosi i ob- -
fdarci" — poinformował nas
sowiecki kopista
Po północy z dnia 10 na
11 listopada w dniu naszego
święta narodowego w 21 ro-cznicę
Odzyskania Niepodle-głości
rozwarły się drzwi a
do celi weszło z krzykiem i
hałasem 7 enkawudzistów '
"Szybko podnosić się! Sta-wać
twarzą do ściany! Nie
oglądać się za siebie! Ręce
trzymać z tyłu! Zabierać ze
sobą wszystkie rzeczy! Wy-chodzić
z celi na palcach je-den
za drugim! Nie oglądać
się na boki! Patrzeć na cie-mię!
— wrzeszczeli jeden
przez drugiego
Zaprowadzili nas na pod-wórze
więzienne i zamknęli w
ciasnym brudnym i cuchną-cym
ustępie Siedzieliśmy
tam od 4-- 5 godzin Później
sprowadzili nas na korytarz
więzienny i kazali rozebrać
się do naga Podczas rewizji
naszej odzieży poodrywaa no
żami wszystkie guziki zabrali
szelki i paski do spodni sznu
rowadła do butowi w takim
stanie wpuścili nas z powro-tem
do celi Cela nie podobna
była do pierwotnego stanu
Wszystkie sprzęty jak łóżka
stoły ławy -- zostały z nied usu-nięte
książki j gazety' spalo-ne
"okno od zewnątrz zabite
grubą blachą białe 'ściany
przemalowane na 'kolor czer-wbriyiła''''kapl- ice wkorytA'
ryaoh v"7riprfih1rwnnf-''W'Wi4l- ł
pozostawili 'tylko sienniki' na- pę ł n i o n'e niedostatecznie
starta słoma Kazali' nam
sićnniki te ułożyć pod ściana
mi i siedzieć na nich nie po
ruszając się z miejsca Za gło
śniejsze rozmowy miedzy so
bą [zabierali więźniów do kar
szych operacji wydostaną się
siły w ilości (okc4o 50% Gdy
bym dzisiejsze moje doświad-czenia
miał dnia 16 września
lub gdybym był 16 września
wiedział że armie "Poznań"
i "Pomorze" "w stanie rozbi-tym
w Warszawie nie będą
zupełnie potrzebne a nawet
w stanie 50% jakości i ilości
też nie były w stanie wpłynąć
rozstrzygająco na losy kraju
i armii byłbym się zdecydo-wał
na każde ryzyko a więc
na kontynuowanie bitwy nad
Bzurą Może byłbym spowo-dował
zagładę lub rozsypkę
dwóch armii ale byłbym zwią-zał
przez parę dni te siły nie-mieckie
które dotąd wiąza-łem
i przez to przyczyniłbym
się do ułatwienia i przedłu-żenia
obrony Warszawy co
miało moralne znaczenie By-łyby
może zginęły dwie ar-mie
ale w inny sposób niż
to miało miejsce nad Bzurą
Myśląc o rozmaitych rozwią-zaniach
prowadzenia bitwy
nie myślałem nigdy i nikt z
mego otoczenia o kapitulacji
w polu Ocalona w bitwie nad
Bzurą część armii "Poznań"
skapitulowała dopiero w War-szawie
wraz z jej załogą na
rozkaz dowódcy obrony cało-ści
sił gdy wzgląd na miasto
i mieszkańców czynił przedłu-żenie
obrony niemożliwym
Odwrót przez Bzurę naka-załem
wykonać w 'sposób na-stępujący:
a grupa operacyjna Knolla
(14 17 25 dr'p 7 p a c)
miała "sforsować Bzurę"
na północ od Sochaczewa
po czym przejść do części
"południowej" P u s z c s y
Kampinoskiej2)
b 15 d p miała stojąc na
wschodnim brzegu Bzury
utworzyć front" obronny --—
rodzaj przyczółka" mostowe-go
— wpołudniowej części
Puszczy zabezpieczając
przez' to przeprawę pod
Witkowicami dla "Armii
Pomorskiej":
% grupa kawalerii Abrahama
miała przeczyścić Puszczę
Kampinoską jadąc jakby w
straży przedniej obu armii?
d armia "Pomorze" (4 16- - 26 dp) miała oosKoczyc- - na
JVJ?I
iwŁ "ful
ceru i znęcali się tam nad ni-mi
w nieludzki sposób Głód
i wszy jeszcze bardziej teraz
nam dokuczały
Wkrótce po przejęciu wła-dzy
vhad więzieniem przez
NKiWDj rozpoczęło się tzw
śledztwo polegające na prze-słuchiwaniu
więźniów z całe-go
dotychczasowego życia po-cząwszy
od kołyski a skoń-czywszy
na dniu aresztowania
Na podstawie tego co więzień
o sobie powiedział budowano
później przeciwko niemu akt
oskarżenia Przesłuchiwanie
odbywało się przeważnie w
porze nocnej a za miejsce tej
potwornej udręki obrano w
Nowogródku nowy tuż przed
wojną wykończony gmach
wojewódzkiej izby skarbowej
zawierający 56 pokoi Gdy się
przechodziło po korytarzach' z
każdego pokoju dochodziły
głosy bicia jęku krzyku i wy-myśl- ań Enkawudziści ze
szczególną pasja nienawiści
odnosili sie do tych Białoru-sinów
którzy w jakikolwiek
sposób współpracowali z pol-skimi
władzami Sołtysi gro-mad
wiejskich wójtowie
gmin gajowi z lasów pań-stwowych
kolejarze urzędni-cy
'samorządowi pochodzenia
białoruskiego traktowani by-li
w najbardziej nieludzki
sposób
Na pomoc Warszawie
WYWÓZKA KOBIET
DZIECI I STARCÓW
Podczas gdy mężowie i
siedzieli w więzie
niach sowieckie NKWD na
rozkaz swego szefa z Moskwy
okrutnego Bern przystąpiło
do wywózki w głąb Rosji ich
żon dzieci starych ojców i
matek Ażeby tym ludziom
jak najbardziej dokuczyć
ażeby w drodze jak najwięcej
ich "-zm-arło
— wybrali naj-śrożs- ze
miesiące zimy styczeń
i luty r 1940 Ani płacz dzie-ci
ani lamentich matek nie
spowodowały wsrod opraw
ców ani uuruumy jhusw go-dzinie
składającej się zkUku
osób wolno było zabrać zeso-bą7- 0
kg bagażu a reszta' ca-łego
dorobku życia jak dom
ziemia inwentarz żywy i mar-twy
podlegały konfiskacie
Nieszczęsnych ludzi zwożono
saniami po' śniegu przy '40- -
stopniowym mrozie na odle
głe dworce kolejowe- - ładowa-- J
no'-'d-o bvdfecvehr'wasoń'ów-- ' l1
wywożono " jednych-- 1 w gfatf
dzieViczych" lasów Azji dru'J
gich do 'uzbekistanskichjsow-- :
chozów a jeszcze innych w
tajgi mroźnej 'Syfoerii
Po co ich tanu wywożono
czy po to aby t ich kiedvś
przywieźć z powrotem? — Na
pewno nie Wywożono ich po
południowy skraj lasu pod
Wyszogrodem "po czym
przejść na wschodni brzeg
Bzury przez przeprawę pod
Witkowicami ubezpieczoną
przez 15 d p
e grupy gen Tokarzewskiego
i Skotnickiego tworzyły
straże tylne obu armii
Zanim doszedłem do po-wyższej
koncepcji myślałem
o cofnięciu grupy operacyjnej
Knolla wprost na północ na
lasy pod Wyszogrodem j
utworzeniutam frontu obron-nego
za który przeszłaby w
pierwszej kolejności armia
"Pomorze" Byłoby to dla niej
dużym ułatwieniem wybrnię-cia
z' ciężkiej sytuacji Ale
tylko pozornie Albowiem 15
d p broniąca przeprawy pod
Witkowicami na wschodnim
brzegu Bzury musiałaby wy-trzymać
za silny napór prze-ciwnika
mogłaby pęknąć i
wówczas obie armie byłyby
otoczone Poza tym konsek-wencją
tego rozwiązania by-łoby
że nawet bez upadku 15
d p obie armie musiałyby
przechodzić przez jedną prze-prawę
pod Witkowicami U-ważal-em
to za niedopuszczal-ne
Dlatego zdecydowałem się
na tę koncepcję która wyma-gała
od grupy operacyjnej
Knolla "sforsowania Bzury"
na północ od Socliaczewa
Przez to zmuszałem tę grupę
operacyjną do walki w obsza-rze
między Sochaczewem a
frontem obronnym 15 d p
co wiązała przeciwnika i —
co najważniejsze — umożli-wiało
15 dLp wytrwanie aż
do nadejścia armii "Pomo-rze'- -
Liczyłem źęarmia "Po-morze"
zacznie się przepra-wiać
przez Bzurę swoimi' tyła-mi
już 17 września po połu-dniu
a wojskiem od 18' wrze-śnia
w południe Dopiero w
tym czasie mogła 15 d p li-czyć
na zasilenie
Że dicąc przejść przez Bzu-rę
trzeba się będzie bić nie
mogło ulegać _ wątpliwości
Jednak dotąd nie udało nam
się sforsować rzekf pod Ło-- wiciem atii'paa" So'ćh'aczewem
1 Jtl_-- _ +_ _-- — ' mc na iimiiuc oaj ar_-o- etnaczewa
i było to łatwiejsze do
to aby' zdolnych do pracy
wykorzystać jako bezpłatną
siłę roboczą a później wszy-stkich
uśmiercić i zlikwido-wać
W tym czasie kiedy odby
wała się wywózka zon dzieci JL śniowa 1939 roku nie
ojców i matek enkawudziści mogła w żadnym przypadku
pospiesznie dniami i nocami zakończyć się inaczej Po pro-cełasza- li nadesłane z Moskwy I stu dlatego że Polska —
zaoczne wyroKi przebywają-cym
w więzieniach członkom
ich rodzin Wyrcki opiewały
na osiem i-wię- cej lat pobytu
i pracy w zamkniętych obo-zach
pracy niewolniczej "Do
znanych i głośnych w całej
Rosji sowieckiej obozów 'w
których' dotąd przebywali od
lat sowieccy obywatele zaczę-li
masowo przybywać Polacy
Białorusini Ukraińcy a tro-chę
później Lił"5ni Łotysze
Estończycy i Finowie O życiu
i pracy'ludzkiej w tych obo-zach
wspominać niebędę bo
na ten temat wydano-ju- ż dru-kiem
-- szereg publikacji Rów-nież
i wksiażce mojej pt
"SPOD ŁOWICZA DO LON-DYNU"
sprawa ta dość
szczegółowo została opisana
Książkę tę można nabyć rów-nież
i w Księgarni "Związkow-ca"
1475 Queen St W To-ronto
3 Ont '
Ogółem deportowano w
głąb Rosji ze wschodnich
ziem polskich przeszło półto-ra
miliona ludzi W ciągu nie-spełna
pierwszych dwóch lat
co najmniej jedna trzecia z
tej liczby wymarła z głodu
zimna chorób zakaźnych i o-góln- ego wycieńczenia W cią-gu
następnych dwóch lat wy-marłoby
jeszcze więcej ale
stało się coś co chyba tylko
cudem nazwać można Niezba-dane
są wyroki Opatrzności
Któż by przypuszczał że Hit-ler
który największe nieszczę-ście
na Polskę ściągnął który
w potajemnej zmowie ze Sta-linem
ziemiami polskimi się
podzielił zostanie opętany
przez diabła i rozpocznie woj-nę
ze Stalinem Gdyby Hitler
tej wojny nie rozpoczął wygi-nęlibyśmy
tam wszyscy jak
muchy bo celem obydwóch
agresorów 'było wyniszczenie narodu' eolskiego Hitler
przez rozpętanie wojny z Ro-sją
sowiecka najbardziej przy-czynił
śie do uratowania nas
od' zagłady De wszystko to
co- - nastąpiło później a więc
zawarcie umowy miedzy gen
Sikoiskim i sowieckim amba-sadorem
" w Londynie Maj-ski- m nawiązanie stosunków
dyplomatycznych przez emi-gracyjny
rząd polski zrzadem
ZSRR'' organizacja armii polr
SKieji w nu5i i je cwaKuacia
'nVt'$r3kbwy''Wschódr a 'także ujrzenie V tfosfl Polskiego
7-„'L-
:ł~ł ł ur~k1„„:„ „ TXr
rutem"ii: Wanda Wasilewska
na ' czele"1 i zorganizowanie
przez" Berlinga 'polskiej 'dvvi-zi- i
kościuszkowskiej — wszy-stko
to było" następstwem roz-poczętej
woiny 'przez Hitlera
tz Rosją sowiecką
$Z&&ś&&&&Z&t&&&&&&Z2
nanią gdyż- - pod Witkowicami
pfzetsjzła dnia' poprzedniego
nasza kawaleria a" dzisiejszej
nocy 'miała przechodzić 15 dp1' Tp sforsowania Bzury"
wyznaczyłem grupę "operacyj
ną 'Knolla w której dwie dy:
wizje — 25 i 17 d p — były
we Względnie dobrym stanie
i-mo- gły się zwarcie bić Nato-miast
14 d p' która dnia po-przedniego
silnie ucierpiała
mogła być 17 września tylko
odwodem lub słabą osłoną od
poruania:
Motywując swą koncepcję
odwrotu chciałem wykazać
że' jej intencją nie było "ucho-dzić
za wszelką cenę" lub
"ratuj się kto może" ale wy
walczenie przejścia przez Bzu
rę -- przez armię "Poznań" i
ubezpieczonego wycofania ar-mii
"Pomorze" Straże tylne
— grupy Tokarzewskiego i
Skotnickiego — winne były
przejść przez Bzurę jako
ostatnie kryjąc armię "Pom-orze'--
O - odejściu kogokol-wiek
na_ Modlin w' rozkazie
mowy nie:było
' - Zamiar mój niei został wy-konany
'w sensie powyższym
Z przyczyn znanych mi i zro-zumiałych
oraz z przyczyn dla
mnie niejasnych których
dziś nie znając wszystkich re-lacji
nie chcę oceniać wyko-nalny
mój rozkaz — takiego
jestem zdania — nie został
vykónanyj"a odmienne wyko-namesta- ło
się końcową przy-czynąkatastr- ofy
prawie że
tzvfs&?trtKfxr- -
i
i! rv 'i iaxiKj'"r u-„jł- t'-
EWWWWB MŁmWtfWtłUiW+W tHWfrM-lP''lnlMM'H- -'
lW
PIERWSI
HPragiezna kampania wrze- -
choć mogła oczywiście leniej
być do wojny przygotowana
nie była nigdy 'w stanie sa-motnie
przeciwstawić się sku-tecznie
miażdżącej przewa-dze
niemieckiej machiny wo-jennej
przygotowywanej i
rozbudowywanej przez Hitle-ra
od pierwszej chwili obję-cia
przez niego władzy świat
ze zgrozą i niedowierzaniem
patrzył na błyskawiczny prze-bieg
wojny w Polsce dziwił
się nie mógł tego zrozumieć
W niedługi czas po tym prze- stał się dziwić gdy pod cio-sem
hitlerowskiego uderze-nia
w 6 tygodni poniosła mo-że
jeszcze bardziej miażdżą-cą
klęskę potężna Francja
Polska stawiała opór nie o
wiele krócej żołnierz polski
nie rzucał tak jak francuski
broni lecz bił się do ostatka
do ostatniego w lufie nabo-ju
A przecież nie miał on do
dyspozycji potężnych umoc-nień
linii Maginota silnego
lotnictwa broni pancernej i
zaplecza kolonialnego I nikt
nie wbił mu noża w plecy
jak walczącemu rozpaczliwie
żołnierzowi polskiemu wbiła
go -- 17 września Sowiecka Ro-sja
W poniżej zamieszczonym
wspomnieniu pragniemy zo-brazować
fragment pracy na-szego
lotnictwa w kampanii
wrześniowej Należy tu za-znaczyć
iż znalazło się ono w
tych zmaganiach może w sto-sunkowo
najbardziej tragicz-nej
sytuacji Nie mówiąc już
o tym iż stosunek jego sił
do sił Luftwaffe wynosił o-ko- ło
1:10 dysponowało ono
o całe niebo gorszym sprzę-tem
Dla przykładu wystar-czy
tu zaznaczyć iż szybkość
naszego samolotu myśliw-skiego
"P-llc-" była o prze-szło
200 kilometrów na go-dzinę
niższa od szybkości nie-mieckiego
myśliwca "Messer-schmi- tt Me' 109" Mało tego
Myśliwiec nasz wolniejszy był
również bardzo znacznie od
wszystkich prawie niemiec-kich
aparatów wywiadow-czych
i bombowych A prze-cież
miał je ścigać i nisz-czyć
Mimo to lotnicy nasi wal-czy- li
zacięcie i po bohatersku
nie oglądając sięnąTnic 'nie'
licząc własnych" pstfat nisz-czącw- 1
'tej jakżeż'łhierównej
i właściwie beż żadnych szans
powodzenia walce" około-13- 0 [
niemieckich samolotów stra-ty
własne najlepiej obrazują
ten bezprzykładny wysiłek 'i
zaparciś się siebie Wyniosły
one" w niektórych jedhost- -
dwóch armii Wojska zaczęły
uchodzić -- "za Wisłę i na Mo-dlin?
'-'-
Gdy zapadła moja decyzja
przerwania bitwy troskliwie
dopilnowano ekspedycji tak
ważnego rozkazu Nie była to
rzecz łatwa Następnie przy-stąpiono
do przygotowania
wyjazdu dowództwa armii
Nalegałem na szybki' wyjazd
z dwóch względów: bałem się
że z chwilą ruszenia taborów
wpadnę w zatory które mnie
unieruchomią na długi czas
a z drugiej strony chciałem
szybko znaleźć się na prze-prawie
pod Witkowicami aby
się osobiście rozmówić zxdo-wódc- ą
15 d p
Około godziny 2130 dnia
16 września sztab armii wy-jechał
nad Bzurę w niezapo-mnianą
noc
) Powyższe kampanie z
pierwszej' wojny światowej
były w wyższej Szkole Wo-jennej
szczegółowo studiowa-ne
gdyż posiadaliśmy ' obfitą
literaturę zagraniczna w tym
przedmiocie i mogliśmy od-nośne
studia przeprowadzać
na polach bitew leżących w
Polsce
-- ) Zachodnia część Puszczy
Kampinoskiej dzieli się jakby
na dwa języki przedzielone
mokradłami W rzeczywisto-ści
przedział "ten był mało
znaczny a moKracua wys
chnięte
TADEUSZ KUTRZEBA
--
1
V?V1VVVVVV -- w- r v
Łrm£mmLsmmMtrim: i
-- c i- - _j _ t — _ ~ r - _ poismcn w raiaisewe rrancjiri
NAD
kach do końca kampanii do
50 procent w załogach i 100
procent w sprzęcie
Wiele z bohaterskich akcji
lotników polskich z tego o-kre- su
do dziś mało albo' pra-wie
wcale nie jest znanych
Kto wie na przykład o tym
iż samoloty z biało-czerwony- mi szachownicami na płatach
i sterze dokonywały nalotów
i bombardowań terenów
Rzeszy? Były to sporadyczne
wypadki — nie było to łat-we
wobec przygniatającej
przewagi uwijających się w
powietrzu samolotów myśliw-skich
wroga oraz wyjątkowo
silnej obrony przeciwlotni-czej
którą w obfitości posia-dały
wszystkie jednostki ar-mii
lądowej O jednej z ta-kich
akcji będzie mowa po- niżej'
Pierwszy nalot bombowy
Rzeszy miał
miejsce 2 września 1939 ro-ku
Przeprowadzony został
przez załogę jednego z apa- ratów 41 Eskadry Wywiadow-czej
i dziennego bombardo-wania
wchodzącej w skład 4
Pułku Lotniczego w Toruniu
1 września w dniu wybu-chu
wojny eskadra ta stacjo-nowała
jeszcze na lotnisku
toruńskim podczas gdy po- zostałe rozrzucone już były
na lotniskach polowych Od
świtu do nocy nad Toruniem
przelatywały niezliczone jed-nostki
Luftwaffe kieruiac
się ńa Warszawę i inne mia-sta
Polski Nalot następował
bezustannie po_ nalocie
Dowódca Eskadry kapitan
obs W Chrzanowski wrócił
z odprawy w dowództwie ar-mii
"Modlin" zwołanej przez
je} dowódcę generała Prze-drzymirskie- go
w twierdzy o
tej samej nazwie --Zarządził
natychmiast odprawę załóg
latających Oświadczył zebra-ny- m iż Eskadra otrzymała r o z k a'z natychmiastowego
przeprowadzenia lotu wywia-dowczego
w celu ustalenia
rejonów koncentracji nie-przyjaciela
w okolicach Ho-henstein-Willen-berg
szcze-gólnie
jeśli chodzi o ruch ko-lumn
pancernych i zmotory-zowanych
na trasie Ortels-burg-Neidenbu- rg
w kierunku
na Chorzele W czasie lotu w
żadnym przypadku nie wolno
bombardować skupisk nie-mieckiej
ludności cywilnej
Skład załogi samolotu' P-2- 3 "Karaś" byłnąstępujący:r53
Malinowski Kuz'ian!!i'kh
MciewsKi oian goazina 4 ra-no
następnego dnia' 2 wrze-śnia
O wyznaczonej porze wszy- stko było gotowe — tak zało-ga
jak i maszyna Z powodu
złych 'warunków atmosferycz-nych
start opóźnił się o godzi-nę
Zataczając rundę nad lot-niskiem
załoga stwierdziła
iż jest ono doskonale zama-skowane
i trudne do zidenty-fikowania
nawet z małej wy- sokości W powietrzu pano-wał
zupełny 'spokój i nie wi-dać
było ani jednej maszyny
niemieckiej
Lecąc wyznaczonym kur-sem
załoga widziała wyraźnie
zatłoczone uchodźcami drogi
i płonące dokąd tylko wzrok
sięga wsie i miasteczka Gę- ste kłęby dymu i zapach spa- lenizny 'wznosił się do wyso- kości 1000 metrów Pilot
wyciągnął maszynę wyżej
ponieważ zaduch ten utrud-niał
oddychanie wywoływał
kaszel i nieznośnie drapał w
gardle
Obraz ten towarzyszył za-łodze
nieprzerwanie aż do sa-mej
granicy Wszędzie stały
wysokie słupy dymów bły-skały
płomienie niezliczo-nych
pożarów wznosiły sie"
kłęby kurzu z pod kół tysię-cy
pojazdów i dziesiątków ty-sięcy
stóp Wyraźnie widać
było przez nieliczne luki w
chmurach dymów wytryski
ognia z luf dział i długie li-nie
serii świetlnych pocisków
broni maszynowej To tu to
tam toczył się zacięty bój z
prącym wprzód stalowym wa-łem
pancernych dywizji hit-lerowskich
miażdżących swy-mi
gąsienicami wątły pas u-mocn- ień
ziemnych polskiej
piechoty
Po dotarciu do Ortelsbup
ga załoga stwierdziła silne
oddziały niemieckie? kierują-ce
się w stronę frontu szyb-ko'posiiwające- go się naprzód
mimo-zacięt- ej i krwawej ob-rony
polskiej Przelatując
nad Neidenburgiem zauwa
żono w pewnym 'momencie
zapchaną transportami woj-skowymi
stację Na otwar-tych
lorach ciężarowych wid-niały
setki czołgów i innych
pojazdów1 mechanicznych
r dział i ciągników
Dowódca załogi por obs
Malinowski dał pilotowi roz- -
kaz" zawrócenia podając mu
wysokość nalotu do bombarr
dowania-Wdol- e nikt nie zda
wał sobie' sprawy ze zbliżają-cego
się niebezpieczeństwa
Niemcom do głowy nie przy?
szło nawet iż jest to polski
samolot Komunikaty Ober
kommando1 der Wehrmacht
podały1 przecież iże: lotnictwo
l-'ui3-iic wuguie juz mc isiuic-- '
ie Zaskoczenie było więc
NIEMCAMI
kompletne -- - ajrfjia '"Ł
i n— tinr '
OS MS& 'fcfep - A f-ft"-
m$$w&'vii-f- ' stósw" ' "1
s '--
A
7Selkiei
Xr7Jwdół:£ v
Wt II
"k"tóVrUym'Ji zaactiłoncazUona £&
cja wystrzeliły wysow : rp
trvsk rariwoK li
chów
_
ukwiecone złotyj tor
tumiui ugina w powili m?e tw' m""2? M ibu
eksplozji wagonów a1
en iej i
rozdzierane na szmali ter
ludzkie Prowadzony J cji
ręką pilota "Karaś'1 %£ n
xuuuc i aszeai ao lotu k len cego Sześć karabinń ego
szynowych _ pilota" 0C anda
waiuia i strzeica rn7i: iii' łosię długimi seriami C ibnjT
iojv ŁY1Ciuiiia KU1 SZalea m cy z przerażenia tłum £ W o
rowskich żołdaków nadani eala
nie szukających s±rmd W
pod wagonami w budynki icja
stacyjnych i gdzie tylkoó orej
dało Wielu z nich padaloe fetro]
ziemię by nie podnieść i zn
już więcej skoszonych cete fin '
mi pociskami polskich W iTĆo
ków Bezładny ogień arhw iwol
przeciwlotniczej i broni m U
szynowej otoczył polską © att!
szynę rojem smug i jT 20 r
ech L""" KV""JłW- - yucisiiOi ro powtórnym ataKazjeg :ore
cze niższego pułapu "Kanf lezbi
wziął kurs powrotny na i ojnj
nisko Była punktualnie &
dżina za pięć minut jedens-stą-
-
poi
Historyczny moment Pol
gdy pierwsze polskie bomS :ev
spadły na wraże terytorium oin
niemieckie siejąc zamiesi! fiecli
nie grozę zniszczenie izji
smierc Ib
Ziemia w dole dymiła ni! ad
dal Wyraźnie widać było iif t
czace się walki Cienka lina
polskich okopów błyskń
łner
wystrzałami omiatającymi jier
prace wprzód hitlerowski W
czołgi i głębokie fale pi-echoty
i-- pj"
"Karaś" zszedł do lotu b om
szącego i na pełnych otó !CJ
tach przedefilował wzdłuż li au
nii nacierających tyralier
aż
niemieckich ostrzeliwując je $
ze wszystkich luf i zrzucają V
małe przeciwludzkie bombj lai
tzw "myszki" Efekt tejn IM
ataku był natychmiastowy Ja
Linia atakujących załamali :ci
się i przypadła do ziemi Mi
przygnieciona falą pocisków iu
Polscy piechurzy wyrzucili n
w' górę hełmy i powieuaS ika
rękami dziękując lotnikom a
za -- tak skuteczną pomoc Po
pół 'godzinie- - lotu koła apa--1 iOI
e
wego '--
fi lotnisku ' w ftumaefy V
gdzieJ w międzyczasie pne-- U
niosła -- się' ź Torunia 41 Esk-adra
i
' (
Załoga opuściła kabinę i iy
ciężko osunęła sie na ziemie ia
Teraz dopiero przyszła reak su
cja po napięciu nerwów w a!
czasie stoczonej walki Hę ii
chanicy natychmiast dopo
mogli lotnikom zdjąć kom-binezony
Drzynieśli eoraca ka
wę i wręczyli olbrzymi ku-ki- et
polnych kwiatów d-owódcy
załogi poi obs Mali
nowskiemu gratulując mu
odniesionego sukcesu Szef
mechaników roglądał 'w - tym
czasie drobiazgowo samolot
kręcąc głową nad dziesiątk-ami
przestrzelin w płatach
sterach i kadłubie Kombine- -
in-- n nni nho MnlilWWSkieM
przestrzelony był równiei tfj
kuku miejstacn
Przybyłym "Łazikiem u-d- ał
się on natychmiast do d-owództwa
by zdać dokładny
raport z wyników wykonane-go
zadania Pisemny jego
meldunek odesłany został
bezzwłocznie do dowódcy ar-mii
"Modlin" generała Prze-drzymirskie- go
Silniki pozostałych apara-tów
eskadry grały juz na
pełnych obrotach Jeden po
drugim chybocząc się na
nierównościach gruntu K-arasie"
kołowały do startu na
Ortelsburg i Koenigsberg
Nie wszystkie z nich wróctff i tego lotu do bazy -niepr- zyjaciel
miał się juz &
baczności
Taki był początek przez 41 Eskadr
1 wywiaaowiH4 i ' i Pułku Lotniczego Bonaierj
ska ta tradycja utrzymani
została przezwały okres W
ny Nieliczni jej lotnicy
rym udało się przedrzeć"
wyspę brytyjską stali się w
301 bombo
wego' Wingu Ziemi Pomo-rskiej
Niezliczone tony bomo
z jego' "Wellingtonów
"Halifaxówi' "Lancasterów- -
spadły na hitlerowską iw
szę siejąc zniszczenie'
śmierć„'płacąc hojnie za wr
barzyńskie wyczyny
waffę w O"T"9C"IA"—jaijj- -
11 wrześniowej
mordowanie ' hezbronnycn
1A dzieci kobiet i starcu g
czonych wsi i mVS To oni niesj
pyomóc "walczącej rffljog
?le Powstańczej
włoskich i okupug
tó śmiercią wielu f
częta nalotem na wiemij
dniu 2 września i walka 4Lg
skadry toruńskiego
nie zostataprz -- " a
moment aż do osłategg
kieski
kkiei?zar3zyv
__--
T
s _- -
:
j e irr 'tTTrr i %t
-- łw= t- - tf 7W4 JUIVi)i"yJ
'"' "w j"Sł